می‌توان گفت اجرای بام سبز بر بام خانه‌ها به قرن بیستم و به زمانی برمی‌گردد که مردم بین‌النهرین درخت و درختچه‌هایی را در بالاترین نقطه‌ی زیگورات‌ها پرورش می‌دادند تا نشانه‌ی سرسبزی و زندگی را حفظ کنند و بعد از آن نیز، برخی از خانه‌های اروپایی با اجرای بام سبز سقف‌هایی با پوشش چمن می‌ساختند، اما امروزه در مناطق دارای آب‌وهوای گرم و شهرهای بزرگ که افراد ساکن در آن به فضای سبز دسترسی زیادی ندارند، با اجرای بام سبز و طراحی روف گاردن مدرن بر بام ساختمان‌ها یا تراس‌ها فضایی جهت گذراندن اوقات فراغت اهالی ساختمان در آن‌جا، فضایی برای استراحت و تعامل، کاهش دمای هوای اطراف ساختمان و صرفه‌جویی در مصرف انرژی در روزهای گرم تابستان ایجاد می‌شود.
در طراحی روف گاردن مدرن با استفاده از عناصری همچون کف‌پوش‌های مناسب، مبلمان، آلاچیق، نورپردازی و گیاهان زنده یک فضای ناکارآمد در ساختمان مثل پشت‌بام، به فضایی کاربردی جهت تفریحات روزمرهی ساکنین تبدیل خواهد شد.
طراحی روف گاردن مدرن در واقع، طراحی باغ بر بام یک ساختمان است که زیبایی و ارزش ساختمان را دوچندان می‌کند، به همین دلیل معماران ترجیح می‌دهند شرایط مطلوب سازه جهت اجرای بام سبز ایجاد شود، زیرا با با افزایش آمار ساخت‌وساز در شهرها، ارزش‌گذاری و افزایش زیبایی بصری در ساختمان‌ها موضوعی حائزاهمیت در بین مالکان و مهندسان به‌شمار می‌رود اما باید به این نکته نیز توجه داشت که اجرای بام سبز امری تخصصی در ساختمان‌سازی به حساب می‌آید و با طراحی قسمت‌های دیگر ساختمان تفاوت زیادی دارد، بنابراین باید به افراد حرفه‌ای در این زمینه واگذار شود تا آماده‌سازی و زیرسازهای پشت‌بام را به‌صورت اصولی و با دقت بالا جهت انجام مراحل بعدی طراحی روف گاردن مدرن، اجرا کنند.
محتوا
نکات مهم قبل از اجرای بام سبز در ساختمان
بررسی برخی موارد قبل از طراحی روف گاردن مدرن توسط یک تیم معماری، الزامی است. زیرا در نظر داشتن این موارد به شما کمک می‌کند برنامه‌ریزی بهتر داشته باشید و در راستای رسیدن به نتیجه‌ی مطلوب طبق ایده‌های خود حرکت کنید.
در انتخاب نوع گیاهان مورد استفاده برای اجرای بام سبز باید دقت کافی را داشته باشد، درباره‌ی شرایط نگهداری و مراقبت از گیاهان مطالعه کنید و درصورت امکان با یک کارشناس فضای سبز مشورت کنید که چه گیاهانی مناسب منطقه‌ی آب‌وهوایی و کاشت در ارتفاع ساختمان شما هستند. گیاهانی که در طراحی روف گاردن مدرن استفاده می‌شوند باید مقاومت نسبتا زیادی در برابر آلودگی هوا، وزش باد و نور مستقیم خورشید را داشته باشند.
اگر قصد اجرای بام سبز بر روی پشت‌بام ساختمان ساخته‌شده‌ی خود را دارید، لازم است که قبل از اقدام جهت طراحی روف گاردن مدرن، ابتدا با دیگر ساکنین ساختمان مشورت کنید و سپس جهت بررسی عواملی مانند محدودیت ساختمان از نظر سازه، ارتفاع مناسب و گرفتن مجوزهای لازم به شهرداری منطقه‌ی خود مراجعه کنید.
بسترسازی جهت کاشت گیاهان و خاک مناسب با عمق کافی وزن قابل توجهی را به سقف ساختمان اضافه می‌کند. همچنین، زمانی که گیاهان نیاز به آبیاری دارند، مقدار مشخصی وزن آب را هم باید در نظر گرفت که به سقف و سازه‌ی ساختمان وارد می‌شود. انتخاب نوع آبیاری نیز باید مشخص شود که از طریق آبیاری قطره‌ای، سیستم‌های آبیاری هوشمند یا به صورت دستی باشد. زیرا انواع مختلف این سیستم‌ها در هزینه، طراحی و اجرای بام سبز تاثیر می‌گذارد.
در نهایت، به شما پیشنهاد می‌کنیم که قبل از طراحی روف گاردن مدرن و اجرای بام سبز ساختمان خود، به کمک یک تیم معماری و با برنامه‌ریزی دقیق درباره‌ی هزینه‌ها، تجهیزات، نورپردازی و اجرای اصولی روف گاردن اقدام کنید تا به بهترین نتیجه برسید.
اهمیت اجرای بام سبز در مناطق شهری
در مناطق شهری، به خصوص شهرهای بزرگ مثل تهران سال‌هاست که بحران انرژی، آلودگی شدید هوا و کمبود فضای سبز در سطح شهر موجب بروز مشکلات زیست محیطی شده است. به همین دلیل، افراد زیادی که ساکن شهرهای پرجمعیت و شلوغ هستند از رویکردهای معماری سبز و رویکردهای هم‌راستا استقبال می‌کنند، زیرا با مدتی قدم زدن در شهر متوجه می‌شویم که فضای اطراف ما را غالبا مصالحی بی‌رنگ و یکنواخت همچون بتن، سنگ و همچنین صداهای آزاردهنده‌ی ماشین‌ها فرا گرفته‌است. اما می‌توان با طراحی روف گاردن مدرن بر بام ساختمان‌های بلند به زندگی روزمرهی شهری رنگ تازه‌ای داد، از میزان کسالت‌بار بودن محیط کم کرد و فضایی را با اجرای بام سبز جهت ایجاد حس آرامش در افراد ساکن آپارتمان‌ها به وجود آورد. همچنین قابلیت عایق صوت و خنک بودن فضای پشت‌بام نیز از موارد حائزاهمیت روف گاردن‌ها به شمار می‌رود.
- نقش بام سبز بر محیط‌زیست:
همان‌طور که گفتیم گیاهان جزء اصلی روف گاردن‌ها به حساب می‌آیند و همواره گیاهان یکی از مهم‌ترین عناصر جهت پاکسازی و تصفیه‌ی هوا هستند. بنابراین، می‌توان به وسیله‌ی کاشت گیاهان سازگار با منطقه در اجرای بام سبز تا حد زیادی معضلات محیط زیستی شهر را کاهش داد و از اثرات مخربی که سوخت‌های فسیلی و آلودگی هوا بر سلامت انسان‌ها می‌گذارد، جلوگیری کرد.
معایب و مزایای اجرای بام سبز
ایجاد فضای سبز در ارتفاع چند متری از سطح زمین، باوجود مزایای قابل‌توجه معایبی نیز دارد. در ادامه‌ی مطالب ما می‌خواهیم به چند مورد از معایب و مزایای اجرای بام سبز اشاره کنیم.
- معایب:
یکی از معایب طراحی روف گاردن‌های مدرن بر بام ساختمان‌ها، شرایط سخت آبیاری گیاهان و محدودیت آبرسانی به پشت‌بام است. به این دلیل که این فضا از سیستم آبرسانی و لوله‌کشی اصلی ساختمان دور می‌شود و نیاز به راه‌اندازی خطوط آب جداگانه جهت اجرای سیستم آبیاری قطره‌ای دارد. همچنین محدودیت‌های موجود در تحمل وزن روف گاردن به‌وسیله‌ی سازه‌ی ساختمان و شرایط آب و هوایی متفاوت برای گیاهان نسبت به سطح زمین نیز وجود دارد.
- مزایا:
روف گاردن به‌عنوان یک راهکار سبز و پایدار، مزایای فراوانی دارد. این فضاهای سبز باعث بهبود کیفیت هوا، کاهش هزینه های انرژی، بهبود عملکرد ساختمان، افزایش فضای سبز و کاهش ترافیک در منطقه می شوند. همچنین، روف گاردن باعث ایجاد یک محیط زیبا و آرام برای ساکنان می‌شود و می‌توان گیاهان مختلفی را در این فضا پرورش داد. با توجه به این مزایا، طراحی روف گاردن مدرن و اجرای بام سبز بر بام ساختمان‌ها، یکی از عوامل موثر جهت راحت ساختن زندگی شهری و آپارتمان‌نشینی محسوب می‌شود.
روش‌های مختلف طراحی روف گاردن مدرن
شیوه‌های مختلفی جهت طراحی روف‌گاردن مدرن وجود دارد. شناخت روش‌های اجرای روف گاردن می‌تواند به شما در طراحی بام سبز متناسب با شرایط ساختمان خود کمک کند. . بنابراین، در ادامه‌ی مطالب به انواع روش‌های اجرای بام سبز در ساختمان‌ها می‌پردازیم.
- روف گاردن گسترده
معمولا در بام‌هایی که سطح صاف و تحمل بار پایین دارند از روش روف گاردن گسترده استفاده می‌شود. وزن بام سبز گسترده کم است و پس از انجام زیرسازی‌های اصولی، به‌صورت یکنواخت در سطح بام اجرا می‌شود. بستر کاشت در این روش حدودا بین 5 تا 15 سانتی‌متر است، با چمن‌کاری و کاشت گیاهان محدودی انجام شده که بار زیادی به سقف ساختمان وارد نکند. همچنین، بام سبز گسترده در بام‌هایی که تا 30 درصد شیب دارند نیز قابل اجرا است. در ادامه به نکات مثبت و منفی اجرای این سبک روف گاردن خواهیم پرداخت.
نکات مثبت: هزینه‌ی اجرای آن نسبت به روش‌های دیگر کم‌تر است.
سرعت اجرای آن بالاتر و به زمان کم‌تری جهت طراحی و اجرای بام سبز نیاز دارد.
وزن کم‌تری پس از اجرای روف گاردن، به سازه‌ی ساختمان اضافه می‌شود.
نکات منفی: به دلیل عمق کم، از پوشش گیاهی محدودی می‌توان در این سبک روف گاردن استفاده کرد.
در بام‌های شیب‌دار، حداکثر عمق کاشت گیاهان می‌تواند حدود 4 تا 10 سانتی‌متر باشد.
- روف گاردن متمرکز
در روف گاردن متمرکز عمق بستر کاشت می‌تواند حدود 20 تا 60 سانتی‌متر باشد و امکان کاشت گیاهان متنوع، درختچه، درخت‌ها با ریشه‌های بلند وجود دارد. به همین دلیل، برای اجرای بام سبز به روش متمرکز نیازمند بررسی دقیق شرایط سازه‌ای، محاسبه‌ی بار وارد شده و میزان تحمل بار ساختمان از نظر مهندسی است. روف گاردن متمرکز هزینه‌ی بسیار بالاتری نسبت به روش گسترده نیز دارد.
نکات مثبت: امکان اضافه‌کردن استخر، آب‌نما و زمین بازی نیز در طراحی روف گاردن متمرکز وجود دارد.
در روف گاردن‌های متمرکز، محدودیت خاصی نسبت به انتخاب نوع پوشش گیاهی وجود ندارد به جز در نظر گرفتن اقلیم و شرایط آب و هوا.
روف گاردن‌های متمرکز به دلیل گستردگی پوشش گیاهی، می‌توانند پناهگاه خوبی برای پرندگان باشند.
نکات منفی: روف گاردن‌های متمرکز بار مرده‌ی زیادی را پس از ساخت به ساختمان وارد می‌کنند.
در این سبک طراحی روف گاردن آبیاری و نگهداری درختان به دلیل تعداد بیشتر، نیاز به دقت و زمان بیشتری نیز دارد.
- روف گاردن مدولار
ابتدا باید بدانیم که واژه‌ی مدولار به معنای تقسیم‌بندی و تبدیل یک بخش بزرگ به بخش‌های کوچک‌تر است. روف گاردن مدولار یا پیش‌ساخته، در کارخانه تولید شده و در محل موردنظر نصب می‌شوند، نیاز به زیرسازی پیچیده‌ای ندارد زیرا تمام گیاهان کاشته شده در فلاورباکس‌ها قرار می‌گیرند و هنگام آبیاری هیچ‌گونه نفوذی به سطح زیرین خود ندارند. همچنین، اجرای بام سبز به روش مدولار در مدت زمان کوتاه و با سرعت بالاتری طراحی و ساخته می‌شوند.
ساختار روف گاردن
در اجرای انواع مختلف بام سبز، استانداردها و لایه‌های اصلی مشترکی وجود دارد که شامل موارد زیر می‌شود:
- لایه‌ی کاشت پوشش گیاهی
- محیط کشت
- لایه‌ی زهکش و عایق سقف
- لایه‌ی محافظت‌کننده
- ساختار سقف ساختمان
پیشنهاد می‌کنیم برای آشنایی بیشتر با اصول و ضوابط روف گاردن، مقاله‌ی طراحی روف گاردن را نیز در سایت اینجیر مطالعه کنید.
عملیات ایزولاسیون و زیرسازی روف گاردن
نکته‌ی مهم و مشترکی که در تمام روش‌ها باید به آن توجه کرد، زیرسازی و عمل ایزولاسیون روف گاردن است زیرا با رعایت نکردن اصول
زیرسازی مشکلات جدی برای ساختمان پیش می‌آید، عملیات ایزولاسیون در اجرای بام سبز طی چند مرحله و لایه‌های روی هم قرار گرفته انجام می‌شود که شامل:
- لایه‌ی ضد آب
اصلی‌ترین جزء زیرسازی روف گاردن که در کم‌ترین فاصله با سقف ساختمان نصب می‌شود و اهمیت زیادی از نظر مقاوم کردن سقف در برابر نفوذپذیری آب دارد، لایه‌ی ضد آب است. از کاربردهای این لایه می‌توان به ایجاد تعادل بین وزن آب و خاک روف گاردن با ساختار ساختمان اشاره کرد. به دلیل هزینه‌ی تعمیر بسیار بالای لایه‌ی ضد آب به‌عنوان یکی از مهم‌ترین عناصر روف گاردن بهتر است که از متریال باکیفیت و مرغوب برای این لایه استفاده کنید.
- عایق سقف
انجام این مرحله توسط افراد متخصص اجرای روف گاردن صورت می‌گیرد زیرا نحوه‌ی قرارگیری عایق سقف باید بسیار با دقت اجرا شده تا بتواند مانع از هدررفتن انرژی شود.
- لایه‌ی زهکشی
پس از انجام عایق‌بندی سقف و یک لایه فیلتر، به لایه‌ی زهکشی با ظاهری شبیه به شانه‌ی تخم‌مرغ می‌رسیم که وظیفه‌ی آن ذخیره‌ی آب حاصل از آبیاری گیاهان است، با منافذ موجود در این لایه امکان عبور هوا ایجاد شده که مانع از پوسیدگی ریشه‌ی گیاهان می‌شود.
- لایه‌ی فیلتر خاک
پس از اجرای لایه‌های زهکشی، آخرین لایه‌ی آن فیلتر خاک است که بعد از آن خاک مخصوص گیاه و کاشت گیاهان موردنظر انجام می‌شود. لایه‌ی فیلتر مانع از نفوذ شن و ذرات خاک به لایه‌ی زهکشی شده و به‌عنوان لایه‌ی محافظ آن نیز محسوب می‌شود.
- گیاهان و خاک
شرایط کاشت گیاهان در روف گاردن متفاوت‌تر از فضاهای دیگر است، به‌طور مثال گیاهانی که نیاز به آبدهی و مراقبت کم‌تر دارند برای کاشت در روف گاردن‌های مدرن مناسب هستند. هنگام اجرای بام سبز پیشنهاد می‌کنیم که بیشتر از گیاهان و خاک بومی منطقه استفاده شود زیرا سازگاری بهتری با محیط دارند.
تاثیر مبلمان در طراحی روف گاردن مدرن
مبلمان مناسب در اجرای بام سبز باید نسبت به عوامل جوی در فضای باز مقاومت و در عین‌حال طراحی زیبا و شیکی داشته باشد. همچنین، راحتی ساختار مبلمان برای لذت بردن از فضای روف گاردن بسیار مهم است. قابلیت حمل و نقل و پایداری نیز باید در نظر گرفته شود تا درصورت نیاز به جای دیگر منتقل شود و در طولانی مدت استفاده قابل قبول باشد. سازگاری با محیط زیست هم از جمله مهم‌ترین معیارهای انتخاب مبلمان مناسب برای روف گاردن است. به همین دلیل، بهتر است مبلمان روف گاردن مدرن از متریالی ساخته شده باشد که به محیط زیست آسیب نزند و درصورت دور انداختن، بتواند به راحتی تجزیه شود.
از دیگر نکاتی که در انتخاب مبلمان در طراحی روف گاردن مدرن اهمیت دارد، درنظر گرفتن ابعاد آن متناسب با مساحت بام است. آیا شما می‌خواهید تمام فضای بام سبز را با مبلمان چیدمان کنید یا مبلمان شما فقط بخشی از فضای روف گاردن را اشغال می‌کند؟ از چه سبک و متریالی برای مبلمان فضای بام سبز می‌خواهید استفاده کنید؟ برای پاسخ به این سوالات ما در ادامه‌ی مطالب به خلاصه‌ای از معرفی انواع مبلمان جهت طراحی روف گاردن مدرن خواهیم پرداخت.
ویژگی‌های مبلمان در طراحی روف گاردن:
از ویژگی‌هایی که مبلمان مورد استفاده در روف گاردن مدرن باید داشته باشد، می‌توان به سبک‌بودن مبلمان، راحتی، مقاوم بودن در برابر آب و هوا اشاره کرد. با توجه به کاربری بام سبز، که یک فضای استراحت برای ساکنین ساختمان است ایجاد آرامش و حس خوب برای افراد با مبلمان مناسب و ارگونومیک بسیار حائزاهمیت است. همچنین، از دیگر عوامل مهم در انتخاب مبلمان روف گاردن مقاومت آن در برابر آب و هوای آزاد بام محسوب می‌شود، زیرا این مبلمان در زیر تابش شدید نور خورشید، برف و باران قرار دارند و درصورت نداشتن متریال مقاوم، از بین می‌روند.
متریال‌های مورد استفاده‌ی مبلمان روف گاردن:
مبلمان در اجرای بام سبز از متریال‌های مختلفی مانند چوب، فلز، پلاستیک و حصیر ساخته می‌شود. از محبوب‌ترین متریال‌ها برای استفاده در روف گاردن انواع چوب‌های سخت، نرم یا ترموود‌ها هستند که با سنگ و بتن نیز ترکیب شده و فضایی مدرن را به‌وجود می‌آورد. مبلمان فلزی، با فلزاتی مانند آلومینیوم، استیل ضدزنگ و آهن طراحی می‌شوند، اما درعین‌حال که مقاومت مناسبی نیز دارند، استفاده از متریال فلز و پلاستیک برای مبلمان روف گاردن از نظر زیبایی‌شناسی بصری فضا نسبت به چوب از ارزش کم‌تری برخوردار است.
نکاتی جهت زیباسازی طراحی روف گاردن
در طراحی روف گاردن مدرن عناصر گوناگونی می‌تواند وجود داشته باشد که به افزایش زیبایی بصری فضا کمک کند. با در نظر داشتن این موضوع که روف گاردن یک فضای نیمه‌باز در ساختمان محسوب می‌شود از عناصر دکوراسیون داخلی و خارجی می‌توان در طراحی بهره برد. بنابراین به‌کار بردن آب‌نما یا استخر، اجرای نورپردازی صحیح و متناسب با فضای روف گاردن، کف‌پوش، آلاچیق، باربیکیو و مبلمان مناسب اهمیت بسزایی در نتیجه‌ی نهایی اجرای بام سبز و میزان رضایت ساکنین ساختمان از آن دارد.
نتیجه‌گیری
همه‌ی ما برای سلامتی و زندگی به هوای سالم نیاز داریم، گیاهان در ایجاد هوای سالم برای ما نقش مهمی دارند. در زندگی شهرنشینی که فضای کم‌تری جهت ایجاد فضای سبز و کاشت درختان در محیط وجود دارد، اجرای بام سبز یک ایده‌ی کاربردی جهت ارتباط بیشتر طبیعت با زندگی روزمرهی ما محسوب می‌شود. همان‌طور که گفته شد طراحی روف گاردن مدرن از عناصر و ضوابط خاصی شکل می‌گیرد که در این مقاله به آن‌ها پرداختیم. اجرای بام سبز علاوه‌بر ایجاد زیبایی بصری، به متعادل‌سازی هوای اطراف ساختمان در فصول گرم سال نیز کمک می‌کند. طراحی روف گاردن مدرن برای بام‌ها با مقیاس بزرگ در دو مرحله‌ی اجرای اصول عمرانی و سپس طراحی لنداسکیپ برای آن انجام می‌شود. اجرای ساختار بام سبز در مرحله‌ی عمرانی که در بالا با عنوان زیرسازهای روف گاردن عنوان شد، یکی از اصلی‌ترین مراحل طراحی روف گاردن به‌شمار می‌رود و با انجام ایزولاسیون، لایه‌های عایق و زهکشی در عملکرد بهتر و افزایش طول عمر روف گاردن نقش بسزایی دارد. همچنین، مرحله‌ی لنداسکیپ روف گاردن، با طراحی فضای سبز و چیدمان عناصری مانند آلاچیق، باربیکیو، مبلمان و کف‌سازی انجام می‌شود.
درنهایت، باید بدانیم که طراحی روف گاردن مدرن و اجرای بام سبز یک کار تخصصی است که به مهارت و تجربه‌ی بالایی نیاز دارد و بهتر است که قبل از اقدام به اجرای بام سبز در مورد زیرساخت‌ها و سازه‌ی ساختمان تحقیقات کافی داشته باشید تا به بهترین نتیجه برسید.
امیدواریم با مطالب نوشته‌شده در این مقاله توانسته باشیم شما را به پاسخ سوال‌هایتان برسانیم و از اینکه تا پایان همراه ما بودید، تشکر می‌کنیم. اگر به نظر شما به بخش خاصی مرتبط با موضوع در متن اشاره نشده، برای ما بنویسید تا در مطالب دیگر به آن بپردازیم.