طراحی روف گاردن، تجربهای کاملا متفاوت از طراحی باغ و باغچه روی زمین است. ما میتوانیم گیاهان زیادی را انتخاب کنیم و در آنجا پرورش دهیم. در طراحی روفگاردن هم مانند طراحی سایر بخشهای آپارتمان نکات کلیدی بسیاری وجود دارد که باید آنها را در نظر بگیریم. در سالهای اخیر، روف گاردنها بهعنوان یک راهکار مهم در طراحی شهری و معماری مطرح شدهاند. این فضاهای سبز و خلاق در بالای ساختمانها، امکانات زیستمحیطی و ارتباطی منحصربهفردی ارائه میدهند و تأثیرات بسیاری در بهبود محیط زیست و کیفیت زندگی شهروندان دارند.
در مناطق پرجمعیت شهرها، داشتن یک بام سبز یا پاسیو کوچک نعمتی بزرگی است! چه در حال حاضر یک باغ روی پشتبام دارید و چه در حال برنامهریزی برای داشتن آن هستید، خواندن این مقاله به شما کمک خواهد کرد که از میان بهترین ایدههای طراحی روف گاردن، انتخابی متناسب با شرایطتان کنید.
تعریف روف گاردن:
روف گاردن بهعنوان یک فضای سبز در بالای ساختمانها تعریف میشود. این فضاها میتوانند شامل باغچهها، گیاهان، گلدانها، بوتهها، درختان، چمنها، آبنماها، مسیرهای پیادهروی و زمینهای بازی باشند. روف گاردنها میتوانند در سطوح مختلف ساختمانها، از ساختمانهای مسکونی تا تجاری، اداری و عمومی، ایجاد شوند.
تاریخچه و ریشههای طراحی روف گاردن :
طراحی روف گاردن ریشههایی عمیق در تاریخ دارد و از دوران باستان آغاز شده است. در فرهنگهای مختلف، برای استفاده از فضای بیشتر و ایجاد زیبایی، باغها و فضاهای سبز را در بالای ساختمانها قرار میدادند.
اما بهطور کلی، معلوم نیست که ایده و طرح روف گاردن متعلق به چه دورهای باشد؛ اما، این احتمال وجود دارد که طراحی روف گاردن برداشتی از باغهای معلق بابل است. بهعبارتی یعنی، باغهای بابل روی هوا معلق نبودند و روی بامها و ایوان چند ساختمان قرار داشتهاند.

اهمیت و فواید طراحی روف گاردن از گذشته تا به امروز
در گذشته روف گاردنها محلی برای تجمع اشرافزادگان، نشاندهندهی طبقهی اجتماعی، یکی از روشهای پیشگیری از سیل، مکانی برای رشد مواد غذایی، فرار از گرمای تابستان، پوششی برای استتار و … بودهاند. بنابراین بامهای سبز یکی از ویژگیهای اساسی معماری بومی بوده و در بسیاری از موارد برای بقای انسان حیاتی هستند. تمدن «مدرن» به آرامی در حال کشف مجدد مزایای شگفتانگیز بامهای سبز، یا همان روف گاردنها، است.
مزایا طراحی روف گاردن
طراحی روف گاردن که یکی از انواع طراحی خارجی است، بهشکل امروزی اهمیت بسیاری دارد. در زیر به برخی از اهمیتها و فواید طراحی روف گاردن اشاره خواهیم کرد :
- بهبود کیفیت محیط زیست:
روف گاردنها، با ایجاد فضاهای سبز و گیاهان در بالای ساختمانها، منجر به بهبود کیفیت هوا، جذب گاز CO2، تولید اکسیژن و کاهش آلودگی هوا میشوند. در نتیجه باععث کاهش اثرات منفی تغییرات آب و هوایی میشوند.
- زیبا شدن شهرها:
در شهرها کمبود فضاهای سبز و پارکها معمول است. روف گاردنها بهعنوان فضاهای سبز در بالای ساختمانها، فرصتی را برای ایجاد فضاهای سبز در شهرها فراهم میکنند. این امر علاوه بر زیبایی شهر، افزایش کیفیت زندگی شهروندان و کاهش گرمای شهری را به همراه دارد.
- کاهش مصرف انرژی:
روف گاردنها بهعنوان عایق حرارتی عمل میکنند و در تابستان از ورود گرما و در زمستان از از دست دادن گرما به ساختمان جلوگیری میکنند. زیرا. همچنین، بستر استفاده از سیستمهای تولید انرژی خورشیدی را فراهم میشود.
- بهبود کیفیت زندگی شهروندان:
روف گاردنها فضاهایی را برای فعالیتهای تفریحی و استراحتی فراهم میکنند. این فضاها میتوانند بهعنوان مکانهایی برای ورزش، پیادهروی، گردش، خواندن کتاب یا صرف وعدههای غذایی در فضای باز استفاده شوند. این امر رفاه و کیفیت زندگی شهروندان را بهبود میبخشد.
- بهبود سلامت روانی:
روف گاردنها اثرات مثبتی بر روان افراد دارند. امکان دسترسی به فضاهای سبز و طبیعی در بالای ساختمانها، فرصتی برای استراحت، آرامش ذهن فراهم میکند. تماشای گیاهان، گلها و مناظر طبیعی میتواند به بهبود سلامت روحی افراد کمک کند و اثرات مثبتی بر سلامت روانی آنها داشته باشد.

- ارتقای تعامل اجتماعی:
روف گاردنها میتوانند فضاهایی برای تعامل اجتماعی و ارتباطات بین ساکنان فراهم کنند. این فضاها میتوانند بهعنوان مکانهایی برای برگزاری رویدادها، جلسات و جشنوارهها مورد استفاده قرار گیرند. با ایجاد فضایی مشترک و مساحتی برای تعامل، روف گاردنها ارتباطات اجتماعی بین ساکنان را تقویت کرده و احساس تعلق به جامعه را بهبود میبخشند.
- افزایش فضاهای سبز شهری:
روف گاردنها یک راهکار بهینه برای افزایش فضاهای سبز در شهرها شناخته میشوند. با اینکه این فضاها نسبتاً کوچک هستند، اما بهعنوان یک محیط زیستی و بومی، کارکردهای بسیاری را برای زندگی شهروندان ایفا میکنند.
- کاهش احتمال سیلاب و آبگرفتگی:
با ایجاد سطوح سبز در بالای ساختمانها، روف گاردنها میتوانند بهعنوان سطوح جذب کننده آب عمل کنند و از نفوذ آب به ساختمان و زیرساختهای زیرین جلوگیری کنند.
- بهرهوری از فضا:
با افزایش تقاضا برای فضا، روف گاردنها بهعنوان فضاهایی مفید و کارآمد میتوانند به بهرهوری بیشتر از فضاها کمک کنند. در بسیاری از شهرها، فضای ساختمانی محدود است و با افزایش جمعیت و نیازهای مختلف، استفاده بهینه از این فضاها ضروری است. با طراحی روف گاردنها، امکان استفاده از فضاهای بالای ساختمانها که تا پیش از این بیاستفاده بودند، فراهم میشود. این فضاها میتوانند بهعنوان فضاهای تفریحی استفاده شوند. بهرهبرداری از فضاها منجر به استفاده بهینهتر از منابع موجود و افزایش فضاهای عمومی شهری میشود.
- بهبود آکوستیک:
روف گاردنها یک لایهی اضافی هستند و نقش مهمی در کاهش صداهای محیطی ناخواسته و بهبود کیفیت آکوستیک در ساختمانها دارند.
- افزایش ارزش ملک:
طراحی و اجرای یک روف گاردن مناسب، یک ویژگی مثبت برای ساختمان است و ارزش ملک را افزایش میدهد و جذابیت بیشتری برای اجاره یا فروش ساختمان ایجاد میکند.

بهطور کلی، طراحی روف گاردنها در کاهش تأثیرات منفی زندگی شهرنشینی، افزایش ارتباط انسان با طبیعت، بهبود کیفیت محیط زیست و ایجاد فضاهای بومی و زیستی تأثیر بسزایی دارند. همچنین، این فضاها میتوانند نمونههای الهامبخش در طراحی ساختمانهای سبز و پایدار در آینده عمل کنند.
معایب طراحی روف گاردن
طراحی و اجرای روف گاردنها هرچند دارای مزایا و فواید بسیاری است، اما معایبی نیز دارد. برخی از این معایب عبارتاند از:
- هزینههای نصب و نگهداری بالا:
برای طراحی و نصب اولیهی روفگاردنها هزینهی نسبتا بالایی نیاز است. فرآیند ساخت و نصب، عایقسازی مخصوص، سیستمهای آبیاری و تامین گیاهان مناسبِ روف گاردنها هزینهبر است. همچنین، روف گاردنها نیاز به نگهداری و مدیریت منظم دارند. آبیاری، تغذیهی گیاهان، کنترل آفات و بیماریها، تمیزی و تعمیر و نگهداری از زیرساختهای فنی، هر کدام هزینههای جداگانهای نیاز دارند.
- محدودیتهای ساختاری و تکنیکی (سازه و بار):
روف گاردنها نیازمند بررسی دقیق ساختمان و تأمین ظرفیت باربری است. ساختمان باید قادر باشد وزن اضافی روف گاردن را تحمل کند و به تناسب با نیازهای آبیاری و دفع آب به سامانههای زیرساختی مربوطه مجهز شود.
- نیاز به مدیریت آب و زیستبوم:
در روف گاردنها مدیریت منابع آب و مراقبت از زیستبوم گیاهان باید رعایت شود. سیستمهای آبیاری مناسب برای تأمین آب گیاهان نیاز است.
- تأثیرات افزایش انرژی:
روف گاردنها میتوانند تأثیرات حرارتی بر روی ساختمان و محیط اطراف داشته باشند. از یک سو، با افزایش سطح سبز در بالای ساختمان، میزان جذب نور خورشید و گرمایش مستقیم روی ساختمان کاهش مییابد و میتواند به کاهش هزینههای سرمایشی ساختمان کمک کند. از سوی دیگر، در مناطق گرمسیری، روف گاردنها سطوح جذب کننده حرارت هستند و باعث افزایش دما و استفادهی بیشتر از سیستمهای سرمایشی شوند.
- نکات ایمنی:
روف گاردنها نیازمند رعایت استانداردها و مقررات ایمنی هستند. لازم است در طراحی و اجرای روف گاردنها به مسائل ایمنی بهصورت ویژه پرداخته شود.
نادیده گرفتن نکات بالا میتواند مشکلاتی مانند خرابی ساختمان، نگهداری نامناسب گیاهان، مشکلات آبیاری، نارسایی فضاهای تفریحی و اجتماعی و حتی مشکلات ایمنی منجر شود. بنابراین، در طراحی و اجرای روف گاردنها، لازم است به این موارد توجهی کافی شود و از افراد متخصص، روشها و مصالح مناسب استفاده شود.

3 پیشنهاد برای مواجهه با چالشهای طراحی بام سبز
برای طراحی و اجرای موفق روف گاردنها، نیاز است تا به چالشها و موانع مذکور به دقت پرداخته شود. برخی راهکارها برای مواجهه با این چالشها عبارتاند از:
- مشاوره با متخصصها:
برای طراحی و اجرای موفق روف گاردن، همکاری با متخصصان و مشاوران معماری، مهندسی سازه، باغبانی و محیط زیست میتواند بسیار مفید باشد. آنها میتوانند در تحلیل محدودیتها، طراحی سازه، انتخاب گیاهان مناسب و مدیریت صحیح روف گاردن به شما کمک کنند.
- رعایت قوانین و مقررات:
قبل از طراحی و اجرای روف گاردن، مطالعه و رعایت قوانین و مقررات محلی بسیار حائز اهمیت است. دانستنِ قوانین ساختمانی، قوانین زیست محیطی و مقررات ایمنی میتواند به شما در تصمیمگیری صحیح و اجرای موفق روف گاردن کمک کند.
- آموزش و نگهداری:
آموزش مناسب ساکنان و مدیران ساختمان در مورد نگهداری و مدیریت روف گاردن بسیار ضروری است. برنامههای آموزشی منظم درباره آبیاری، تغذیه گیاهان، کنترل آفات و مراقبت از زیرساختها ضروری است.

انواع روف گاردنها – بامهای سبز با عکس:
هر یک از انواع روف گاردنها مزایا و ویژگیهای خاص خود را دارند و در تأمین محیط زیست سالم، کاهش تأثیرات محیطی منفی و بهبود کیفیت زندگی تأثیر دارند. البته نیاز ما، محدودیتهای فضایی و محیطی، کاربری ساختمان و بسیاری مسائل دیگر در نوع طراحی روف گاردن نقش مستقیم دارد. در ادامه، تعدادی از تصاویر انواع مختلف روف گاردنها را مشاهده میکنید:
- روف گاردن گیاهان خوراکی
- روف گاردن گلخانهای
- روف گاردن باغچهای
- روف گاردن عمومی
- روف گاردن تفریحی
- روف گاردن آموزشی
- روف گاردن طبیعی
- روف گاردن هوشمند
- روف گاردن شهری
روف گاردن گلخانهای:
این فهرست فقط تعدادی از انواع روف گاردنها را پوشش میدهد و هر یک از آنها ممکن است ویژگیها و مزایای خاص خود را داشته باشد. در زیر به برخی از انواع روف گاردن معروف اشاره میکنیم:
این نوع روف گاردن شامل استفاده از گلخانه بر روی سقف ساختمان است. این فضاها در حد کیفیت یک گلخانهی کامل عمل میکنند و برای رشد گیاهان در شرایط آب و هوایی مناسب استفاده میشوند.
روف گاردن سبز:
این نوع روف گاردن شامل استفاده از چمن، درختان، گلدانها و گیاهان سبز است. این فضاها در واقع، یک فضای سبز و پارک در بالای ساختمان هستند و جهت استراحت و آرامش شهروندان استفاده میشوند.

روف گاردن با گیاهان خوراکی:
این نوع روف گاردن برای کشت محصولات خوراکی مانند سبزیجات، صیفیجات و حتی میوهها طراحی میشود. این فضاها نقشِ یک باغچه بر روی سقف ساختمان را دارند و در تأمین محصولات غذایی تازه و سالم مورد استفاده قرار میگیرند.
روف گاردن تفریحی و رستوران:
این نوع روف گاردن با تمرکز بر ارائه فضاهای تفریحی طراحی میشود. این فضاها شامل مکانهایی برای ورزش، بازی، نشاط و تفریح هستند. میتوانند شامل زمینهای ورزشی، میزهای بازی، فضاهای پیادهروی، سکوهای نمایش باشند. این انواع روف گاردنها جهت ایجاد فضاهایی برای استراحت و سرگرمی شهروندان و تحقق زندگی فعال و سالم در محیط شهری مورد استفاده قرار میگیرند.
روف گاردن آموزشی:
این نوع روف گاردن بهمنظور ارائه فضاهای آموزشی طراحی میشوند. ممکن است شامل باغچههای آموزشی، گلخانههای آموزشی و مکانهایی برای کلاسها و کارگاهها باشد. این فضاها متعلق به یک موسسهی آموزشی فعال در حوزههایی مانند کشاورزی، باغبانی و محیط زیست هستند.
روف گاردن شهری:
روف گاردنهای شهری در شهرها و مناطق شهری طراحی و ساخته میشوند. این نوع از روف گاردنها هدف ایجاد فضاهای سبز در شهرها و بهبود کیفیت زندگی شهروندان است. طراحی این روف گاردنها با توجه به محدودیت فضای موجود در شهرها و نیازهای شهروندان برای فضاهای سبز صورت میگیرد. در روف گاردنهای شهری معمولاً از سبزهها، درختان، گلدانها و سایر عناصر سبز استفاده میشود و فضاهایی برای استراحت، تفریح و سرگرمی شهروندان ایجاد میکند. ما روفگاردنهای شهری را بیشتر در ساختمان عمومی میبینیم.
روف گاردن طبیعی:
در روف گاردنهای طبیعی از گیاهان و گلهای متنوع و طبیعی استفاده میشود. این نوع از روف گاردنها بهصورتی طراحی شدهاند که از گیاهان خودرو و همچنین گلهایی با رنگها و شکلهای مختلف استفاده شود. در این نوع از روف گاردنها، بهجای بسترسازی از باکسها و گلدانهایی با ابعاد مختلف استفاده میشود.
کنترل دما و رطوبت هوا و دیگر عملیات را بهصورت خودکار انجام میدهند. از سنسورها و دستگاههای مختلفی مانند سیستم آبیاری قطرهای، سیستم نورپردازی LED و سیستمهای خنککننده استفاده میشود تا بهصورت هوشمند و بهینه عمل کنند. هدف اصلی روف گاردن هوشمند، به حداقل رساندن مصرف آب، بهبود کیفیت هوا، افزایش انرژی خورشیدی و کاهش اثرات محیط زیستی منفی است.

همچنین، روف گاردنها میتوانند ترکیبی از انواع مختلفی باشند و ویژگیهای متنوعی را در بر بگیرند. و یکی از بیشترین کاربریهایی که برای روفگاردن در دنیا و البته ایران تعریف شده، روفگاردنهای رستوران است.

در نتیجه، روف گاردنها بهعنوان یک راهکار خلاقانه در طراحی شهرها و ساختمانها در دهههای اخیر به شدت توجه معماران را جلب کردهاند. با ایجاد فضای سبز در بالای ساختمانها، روف گاردنها علاوه بر زیبایی بخشیدن به شهر، اهمیت بسیاری در بهبود کیفیت هوای شهر، کاهش گرما و سرما در ساختمانها، حفظ تنوع زیستی و ایجاد فضاهای تفریحی و اجتماعی را دارند. با این حال، باید به معایبی نیز توجه کرد که شامل هزینههای بالا، محدودیتهای فضایی و مسائل ایمنی میشوند. با این وجود، با استفاده از روشهای مناسب و توجه به جنبههای فنی و طراحی، میتوان از مزایای بینظیر روف گاردنها بهره برد. این فضاها میتوانند تأثیرات مثبتی در کیفیت زندگی شهروندان، محیط زیست، اکولوژی شهر و استفادهی بهینه از فضاهای ساختمانی داشته باشند. با توجه به این مزایا و نتایج مثبت، طراحی و احداث روف گاردنها، یک رویکرد پایدار و خلاقانه در معماری و طراحی شهری محسوب میشود و بهطور قابل توجهی به تحول و بهبود شهرها و محیط زیست کمک میکنند.