سبک پست مدرن، نامی آشنا برای هنردوستان، هنرجویان و بهخصوص مهندسان معمار است. از زمانی که بشر مهرازی (بازی با هندسه، مهندسی) را آموخت، سبکهای گوناگونی برای نمایش هنر معماری به وجود آمد. این سبکها باتوجهبه فاکتورهای متعددی مثل زمان، اقلیم، نیازهای فرهنگی و تاریخی، مهارتهای فنی و پیشرفتهای جوامع بشری به وجود آمدند و به مرور زمان طرفداران خاص خود را پیدا کردند. سبک پست مدرن در حقیقت، بهعنوان یک واکنش انتقادی به سبک مدرن شناخته میشود. هنر دائماً در حال گردش و تغییر است؛ بنابراین، خیلی زود میتوانیم دوباره شاهد ظهور سبک پست مدرن بهصورت فراگیر شویم که این قضیه برای دستهای خوشایند و برای دستهای دیگر ناخوشایند خواهد بود. اگر تا پایان مقاله همراه ما باشید، بهخوبی با سبک معماری پست مدرن، تاریخچه آن، عناصر و ویژگیهای بارز این سبک و معماران برجسته این حوزه آشنا میشوید.
محتوا
سبک پست مدرن چیست؟
برای شناخت سبک پست مدرن، در ابتدا اجازه بدهید معنی لغوی آن را بررسی کنیم. واژه ترکیبی پست مدرن، از ترکیب پیشوند پست به معنی بعد، فرا و پسا و کلمهی مدرن، به معنی تازه و مد، تشکیل شده است؛ با این اوصاف، پست مدرن یعنی فرا تجددگرایی، فرا نوگرایی و پسانوگرایی.
سبک پست مدرن، درواقع یک انحراف از مدرنیسم است که بهعنوان یک جنبش انقلابی در هنر، معماری، فرهنگ و ادبیات جهان، شناخته میشود. شاید بتوان گفت که پستمدرنیسم روحیه انتقادگرایانه سبک مدرن را در مورد خود مدرنیته به کار میبرد.
سبک پست مدرن معماری
سبک پست مدرن معماری در اواخر دهه ۱۹۷۰ شکل گرفت. در دهههای ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰، معماران سبک پست مدرن از مینیمالیسم سبک مدرن که در آن زمان به آن سبک بینالمللی نیز میگفتند، دلزده شدند.
برخلاف معماران مدرن که تزیینات و الحاقات زینتی را به حداقل ممکن کاهش میدادند، معماران سبک پست مدرن، این تزیینات را پذیرفتند. بهعبارت دیگر میتوان گفت پستمدرنیسم تلفیقی از سبک کلاسیک و سبک مدرن است که نتیجه آن، خلق آثار بسیار منحصربهفرد است. در سبک پست مدرن، معماران پیچیدگیهای خاصی به ساختارهای معماری میبخشند و از قوانین مدرنیسم دور میشوند. بیشتر بخوانید: معرفی سبک مدرن
تاریخچه سبک پست مدرن معماری
پستمدرنیسم از دهه ۱۹۷۰ تا ۱۹۸۰ بیشترین رشد خود را کرد و به دنبال ازبینبردن قوانین سختگیرانه و فوق منطقی مدرنیسم بود. در سال ۱۹۶۶، یک معمار آمریکایی به نام رابرت ونتوری، کتابی با نام پیچیدگی و تضاد در معماری نوشت. این کتاب معماران را صراحتاً به سرکشی علیه رویکرد معماری مدرن سوق میداد. او در این کتاب، دیدگاههای سبک کلاسیک را در ترکیب با سبک مدرن به تصویر کشید تا بر رونق جنبش پست مدرن بیفزاید.
در سال ۱۹۷۲ بود که ونتوری به همراه دو معمار دیگر به نامهای دنیس اسکات براون و استیون ایزنور، کتابی با نام “یادگیری از لاسوگاس” را منتشر کردند. عمده ادعای این کتاب به فانتزیگرایی و استفاده از حواس پنجگانه اشاره میکرد. حرکت انقلابی پست مدرن خیلی سریع به یک سبک مهم معماری در اواخر قرن بیستم مبدل شد. تأثیر پستمدرنیسم هنوز هم در معماری معاصر ما غیرقابلانکار است.
شاید این سؤال برایتان پیشآمده باشد که چطور تشخیص دهیم یک ساختمان به سبک پست مدرن ساخته شده است؟ برای پیداکردن یک ساختمان پست مدرن، کافی است به دنبال عناصر اصلی سبک پست مدرن باشید.
بنیانگذاران سبک پست مدرن در جهان
بعد از رواج سبک پست مدرن (post modern) در جهان، معماران مشهوری به این سبک از معماری روی آوردند. در ادامه، به معرفی چند تن از بنیانگذاران سبک پست مدرن میپردازیم.
رابرت ونتوری (Robert Venturi)، یک معمار برجسته و نظریهپرداز در زمینه سبک پست مدرن معماری در جهان است. طراحیهای وی در قالب دو اثر Guild House و Chestnut Hill، بهعنوان نمادهایی از پست مدرنیسم شناخته میشود.
میشل گریوز (Michael Graves) را نیز یکی دیگر از پرکارترین معماران سبک پست مدرن میشناسند. کتابخانهی عمومی دنور و ساختمان پرتلند را میتوان دو نمونه از طراحیهای وی به سبک پست مدرن دانست. علاوهبر معماران ذکرشده، چهار بنیانگذار برجسته دیگر و طرفدار سبک پست مدرن را نام میبریم.
کارلوس مور (Charles Moore)
فیلیپ جانسن (Philip Johnson)
فرانک گهری (Frank Gehry)
سزار پلی (Cesar Pelli)
عناصر سبک پست مدرن معماری
سبک پست مدرن در معماری ویژگیهای خاص خودش را دارد. ما در ادامه سعی کردهایم این سبک امروزی و پرطرفدار را بهطور کامل مورد تحلیل و بررسی قرار دهیم.
- رنگ
در سبک پست مدرن، استفاده از رنگها بسیار بارزتر است. برخلاف سبک مدرن که به همان رنگهای طبیعی متریالهای ساختمانی بسنده میکرد، پست مدرنیسم از رنگهای پاستل و رنگهای روشن نئون استفاده میکند.
2. بازیگوشی
اگر بخواهیم به طور ساده بیان کنیم، بازیگوشی به معنای بهکارگیری عناصر طنز و کنایه در ساختمانهای پست مدرن است.
3. طرحها و نقوش کلاسیک
در طراحی به سبک پست مدرن، ویژگیهای معماری کلاسیک مثل ستونها، کتیبهها، طاقها و سنتوریها با مصالح مدرن مانند فولاد و شیشه ترکیب میشود.
4. تنوع اشکال هندسی و مصالح
پست مدرنیسم به فرمهای مرسوم در مجسمهسازی بیشتر از سطوح صاف، خطوط صلب و اشکال راستگوشه اهمیت میدهد. منحنیها و زوایای نامتقارن از فرمهای مرسوم سبک پست مدرن هستند.
هر سبکی دارای ویژگیهای منحصربهفرد خود است که طراحان با استفاده از آن میتوانند در آن سبک طرح خود را پیش ببرند. ما در ادامه به بررسی ویژگیهای طراحی پست مدرن پرداختهایم.
ویژگیهای عمومی سبک پست مدرن معماری
بهطور کلی برای سبک پست مدرن میتوان 9 ویژگی عمومی را بیان کرد:
1. رنگهای جسورانه با الگوهای پیچیده
سبک پست مدرن معماری بیشتر با رنگهای اشباعشده، طرحها و الگوهای پر زرقوبرق و کنتراستهای قوی تعریف میشود. اگر قصد دارید که طراحی شما به یک اثر جاودانه و ابدی تبدیل شود، هیچگاه سبک پست مدرن را برای طراحی معماری انتخاب نکنید؛ به این دلیل که معماران پست مدرن نهتنها هیچوقت قصد جاودانهشدن آثارشان را نداشتهاند، بلکه ترجیح میدادند که آثارشان کاملاً موقت و زودگذر باشد. بهعنوانمثال، برای یک طراح سبک پست مدرن مهم نیست که دستگاه پله با محیط اطرافش ترکیب شود؛ او ترجیح میدهد آن را با یک رنگ شاد و متضاد از فضای اطرافش جدا کند.
2. پیچیدگی و تضاد در سبک پست مدرن
سادگی، مهمترین و اصلیترین ویژگی سبک مدرن بود؛ این در حالی است که در سبک پست مدرن، شما قادر نیستید هیچ فرم سادهای پیدا کنید و تقریباً همه ساختارها پیچیده طراحی میشوند. برای مثال میتوانیم به خانه وانا ونتوری در پنسیلوانیا اشاره کنیم که در سال ۱۹۶۴ توسط رابرت ونتوری و دنیس اسکات براون طراحی شد. این خانه در یک محله پر از خانههای سنگی و عمارتهای ویکتوریایی طراحی شده است؛ اما کاملاً برجسته است. سبک پست مدرن در این خانه با خطوط شکسته، اشکال نامتقارن و تزیینات غیرضروری، خود را نشان میدهد. تمام این عوامل نمادی از عکسالعمل سبک پست مدرن نسبت به محدودیتهای سفتوسخت معماری به سبک مدرن است.
3. ایجاد تغییر در اشیا عادی و روزمره (حذف روزمرگی)
حتماً میپرسید که سبک پست مدرن چطور اشکال و احجام معمول و روزمره را تحتتأثیر خود قرار میدهد؟ شاید تصورش کمی سخت باشد؛ اما طراحان سبک پست مدرن قصد داشتند که با اضافهکردن طرحها، تزیینات و رنگهای متنوع، اشیایی که شما بهطور روزمره در معرض آنها هستید را به وسایلی با تعمق بصری مبدل کنند. بهعنوانمثال، با تغییر رنگ چهارچوب در از رنگهای معمول قهوهای، مشکی، سفید یا حتی کرم به قرمز، بنفش، آبی و غیره، آن را به یک چهارچوب هیجانانگیز و خاصتر از منظر زیباییشناسی تبدیل میکردند.
4. فرم از عملکرد پیروی نمیکند.
علیرغم شعار معروف سبک مدرن معماری که ادعا داشت همواره فرم از عملکرد پیروی میکند، معماران سبک پست مدرن معماری عقیده دارند که عناصر معماری غالباً غیرضروری هستند و فقط برای طراحی دکوراسیون یا ایجاد جذابیت بصری به کار برده میشوند.
5. تبدیل مصالح ارزانقیمت به اشیای گرانبها:
با استفاده از تغییرات سلسلهمراتب فضاهای مختلف، سبک پست مدرن معماری، از متریالهای ارزان برای ساخت اشیای گرانقیمت استفاده میکند. مقوا، پلاستیک و لمینت، از جمله متریالهایی هستند که به این منظور استفاده میشوند و با طراحیهای خاص روی آنها، بر ارزششان افزوده میشود.
فرانک گری، یکی از معماران سبک پست مدرن، برای ساخت صندلی از مقوا استفاده میکرد. یک صندلی wiggle مشهور به وی منتسب است که بهسختی میتوان باور کرد که این صندلی بتواند باری را تحمل کند، درحالیکه کاملاً محکم و ایستا است. شاید فکر کنید که به دلیل استفاده از مقوا در ساخت این صندلی، قیمت آن ارزان است؛ اما باید بگوییم که اینطور نیست و این صندلی خیلی زود به موزهها و انستیتوهای طراحی در سراسر جهان راه پیدا کرد و قیمت بالایی پیدا کرد.
6. در هم آمیختن فرهنگ عامه با فرهنگ اشرافی
طراحان سبک پست مدرن همواره به دنبال ترکیب فرهنگ پاپ و فرهنگ اشرافی بودند. آنها تلاش میکردند تا از طریق ترکیب تصاویر، منابع و فرمهای این دو فرهنگ، آنها را با هم بیامیزند. اگر بخواهیم یک مثال روشن و واضح برای شما بزنیم، میتوانیم یک کابینت سنتی را برای شما مجسم کنیم که در کنارش یک کمد یا قفسه به شکل کمدهای برنامههای دیزنی قرار دارد. در حقیقت، دو فرم کاملاً متناقض در کنار هم استفاده شدهاند. با مشاهده این فرم، میتوانید بهسرعت به طراحی پست مدرن این جز از دکوراسیون داخلی پی ببرید.
7. استفاده از منابع تاریخی و نمادین
طراحان سبک پست مدرن فرم را جدا از عملکرد میدانستند و همانطور که فرم را در ذهنشان متصور میشدند، آن را روی کاغذ آورده و طراحی میکردند. پس میتوان گفت، طراحان این سبک نمادگرایی را دوباره به میانهی میدان آوردند و با اشکال ممنوع شده در معماری مدرن، برای خلق فرمهای جدید بازی میکردند.
پست مدرنیستها همواره به دنبال فرمهای شگفتانگیز از دل تاریخ بودند تا آنها را به وسایل عجیبوغریب و غیرمنتظرهای در طراحیهای خود تبدیل کنند. بهعنوان نمونه، در یک ویلا، نرده راهپلهای را تجسم کنید که در آن از ستونهای مخروطی قرونوسطی استفاده شده است. اینجور نردهها باید در یک کلیسا بهکاررفته باشد تا یکخانه ویلایی.
8. کنایه، طنز، زودگذر بودن، ترکیب و تقلید
تمام کلماتی که در عنوان این بند ذکر شده است، بهصورت مستقیم و غیرمستقیم به سبک پست مدرن اشاره دارد. سبک پست مدرن معماری شما را به فکر فرومیبرد، تصورات ذهنی شما را از حالت روزمره و معمول اشیا به هم میزند و حتی ممکن است شما را بخنداند!
9. سبک پست مدرن از سطوح تجلیل میکند!
این بدان معنا است که سبک پست مدرن از طراحی مینیمالیستی بهدور است و بهشدت از تزیینات استفاده میکند. تزیینات بیشتر روی سطوح اعمال میشوند و خود دارای عمق مستقل نیستند؛ بنابراین، پست مدرنیسم بهظاهر بیشتر از باطن اهمیت میدهد و سطحی بودن را به معنا، بافت و حجم ترجیح میدهد.
اگر همهی این ویژگیها را در کنار هم قرار دهید، به یک شاهکار هنری غیرعادی و غیرمنتظره میرسید که سبک پست مدرن را به نمایش میگذارد.
ویژگیهای سبک پست مدرن در طراحی دکوراسیون داخلی
حالا که ویژگیهای عمومی و اصول طراحی سبک پست مدرن را شناختید، نوبت به بررسی ویژگیهای آن در دکوراسیون داخلی میرسد. سبک پست مدرن در طراحی دکوراسیون داخلی، خود را با مشخصات زیر نمایان میکند.
رنگهای مورداستفاده در دکوراسیون داخلی پست مدرن
خردلی، آبی فیروزهای، نارنجی تیره و رنگ سبز در طیف تیره، از رنگهای مرسوم در طراحی دکوراسیون پست مدرن هستند. اصولاً، رنگهای تیره دارای جذابیت بیشتری در سبک پست مدرن هستند. پس اگر قصد طراحی دکوراسیون داخلی فضای خود را به سبک پست مدرن دارید، هر رنگی که انتخاب میکنید را در طیف تیرهی آن انتخاب کنید.
لازم به ذکر است که در سبک پست مدرن از تمامی رنگهای شاد استفاده میشود؛ اما رنگهای گفته شده تأثیر بیشتری در طراحی شما دارند. برای انتخاب مبلمان دکوراسیون داخلی از رنگهای پررنگ و شاد، پر از طرحها و الگوهای پیچیده و کنتراست قوی استفاده کنید. به یاد داشته باشید که در سبک پست مدرن به مد اهمیتی داده نمیشود؛ بنابراین، هر آنچه که در نظر دارید، به نمایش بگذارید و از پیادهسازی ایدههای خود در دکوراسیون فضای خود نترسید.
اهمیت نورپردازی و بازی با رنگها در دکوراسیون داخلی پست مدرن
معماری به سبک پست مدرن را میتوان متشکل از حجمهای هندسیای مثل مکعب یا استوانه دانست که در ترکیب با نورها و رنگها معنا پیدا میکنند. بهکاربردن رنگهای متضاد در دیوارهای داخلی و مبلمان دکوراسیون داخلی در کنار نورهای فوق درخشان چون نئون، سبک پست مدرن را قویتر نشان میدهد.
در دکوراسیون داخلی به سبک پست مدرن سفید، از رنگ سفید در کنار احجام ساده بهوفور استفاده میشود.
نحوهی تعریف اشیا و مبلمان در دکوراسیون داخلی پست مدرن
حتماً حدس میزنید که چه نوعی از مبلمان در سبک پست مدرن استفاده میشود، بله، استفاده از وسایل عجیبوغریب با طراحیهایی که تابهحال ندیدهاید در این سبک بسیار یافت میشود. هر کدام از این اشیا رنگهای متفاوتی از یکدیگر دارند. بهعلاوه، بهکاربردن اشیا غیرقابلبازیافت مثل سنگ مرمر، شیشه، آهن و پلاستیک هم مرسوم است.
روی دیوارهای داخلی تنها از یک تابلوی نقاشی ساده استفاده میشود. نقاشیهای انتزاعی که با طرحهای پیچیده در هم آمیختهاند. پنجرههای قدی و بزرگ در سبک پست مدرن از سبک مدرن پیروی میکند. این پنجرهها به دلیل ایجاد ارتباط بین فضای بیرون و داخل خانه استفاده میشوند. پس یا از پرده استفاده نکنید و یا پردههایی حریرمانند به کار ببرید که بیرون خانه کاملاً مشخص باشد.
متریالهای مورداستفاده در طراحی دکوراسیون پست مدرن
همانطور که در ویژگیهای عمومی سبک پست مدرن گفتیم، استفاده از متریالهای متضاد با یکدیگر، در این سبک مرسوم است. بهکارگیری مصالح بومآورد در سبک پست مدرن بسیار باارزش است. این ویژگی در طراحی داخلی مناطق بومی ایران نیز به چشم میخورد؛ چراکه آنان نیز از مصالح بومی برای ساخت خانههایشان استفاده میکنند. مثلاً در شهرهای شمالی از چوب و در بخش مرکزی ایران از خشت و گل بیشتر بهره میبرند.
شایعترین اجرای دکوراسیون داخلی پست مدرن را میتوان کروم، فولاد ضدزنگ، کفپوش چوب جنگلی، کاشی سرد، بتن و شیشه دانست. در سبک پست مدرن، بسیاری از دکوریجات و اکسسوریهای استفاده شده کاربرد خاصی ندارند و صرفاً برای زیبایی و تزیینات مورداستفاده قرار گرفتهاند.
مبلمان در سبک پست مدرن
در سبک پست مدرن میتوان از مبلهای کلاسیک استفاده کرد که هم بزرگ هستند و هم تجملی. مبلمان ساده با الگوهای هندسی دهه ۸۰ میلادی هم رایج است.
- در خرید مبلمان پست مدرن به نکات زیر توجه کنید.
مبلمانی که انتخاب میکنید باید دارای پروفیل پهن باشد، میزهای پایهدار و میزهای قهوه با پایههای کوتاه، صندلیهای گرد و اشکال لولهای و مخروطی شکل را خریداری کنید.
نقوش هندسی در دکوراسیون داخلی پست مدرن
بهکارگیری نقوش هندسی پیچیده و غیرعادی در سبک پست مدرن، طرحهای چهارخانه یا راهراه برای روکش مبل، فرش و رومیزی بهتر است.
نمای پست مدرن
وجه تمایز عمدة نمای مدرن و پست مدرن در استفاده از عناصر گرمتر و روشنتر در طراحی نمای پست مدرن است. درواقع، در طراحی نما به سبک پست مدرن، از تاریخ و فرهنگ گذشتگان الهام گرفته میشود. برای طراحی نمای پست مدرن، به عقیدهی ونتوری، باید به فرهنگ آن اقلیم توجه خاصی داشت. بیشتر بخوانید: معرفی نمای مدرن
نمای پست مدرن چه ویژگیهایی دارد؟
مهمترین ویژگی نمای پست مدرن، غیرقابلتوصیف بودن آن است. تأثیر عقاید بومی را میتوان بهوضوح در طراحی نما به سبک پست مدرن مشاهده کرد. تناسب نمای پست مدرن با ویژگیهای فرهنگی هر اقلیم، موضوعی باارزش است که نمیتوان آن را نادیده گرفت.
طراحی نما به سبک پست مدرن بر دو اصل زیبای شناسی و خلاقیت استوار است. در این گونه نما هیچ خبری از تقارن، منطق و اشکال هندسی یکدست نیست. بهعلاوه تزیینات زیادی در نمای طراحی شده به سبک پست مدرن وجود دارد.
در نماهای پست مدرن از رنگهای غالب در معماری بومی آن منطقه استفاده میشود. انتخاب رنگها جسورانه و با کنتراست بالا است.
استفاده از متریالهای متضاد در نمای طراحی شده به سبک پست مدرن به چشم بیننده میخورد که در تلفیق با رنگها و نورهای فوق قوی، زیبایی بیشتری به نما میبخشند.
- متریالهای مورداستفاده در نمای پست مدرن
1. چوب
چوب ترموود، مرسومترین نوع چوب در طراحی نما به سبک پست مدرن است. این نوع چوب در کنار مقاومبودن، بسیار جذاب است.
2. شیشه
برای استفاده هرچه بیشتر از نور خورشید، از شیشه استفاده میشود.
3. سنگ و آجر
شاید استفاده از سنگ و آجر در نمای طراحی شده به سبک پست مدرن، کمی جای تعجب داشته باشد؛ اما این دو مصالح جایگاه خاصی در این نوع طراحی دارند. با استفاده بهجا و درست از این متریالها، میتوان بهراحتی چهارچوبهای مدرنیسم را از بین برد.
4. فلز
استفاده از فلزاتی مثل طلا، نقره و فلزاتی با رنگهای مشابه این دو، در نمای پست مدرن رواج زیادی دارد. فلزات دارای درخشندگی و براقیت خاصی هستند و در ترکیب با رنگهای سرزنده مرسوم در سبک پست مدرن، نمایی زیبا خلق میکنند.
5. سیمانسفید
شاید فکر کنید سیمانسفید از پیچیدگی و تنوع نمای پست مدرن میکاهد و مصالح مناسبی نیست. ولی باید بگوییم که این متریال هم بهشدت در سبک پست مدرن طرفدار دارد.
نتیجهگیری
سبک پست مدرن را واکنشی به محدودیتهای ایجاد شده توسط سبک مدرن میدانند. شاید این سبک از نظر خیلی از معماران، سبک مناسبی برای طراحی نباشد؛ اما هنوز هم این سبک طرفداران خاص خود را دارد. پیچیدگی، غیرمنتظره بودن، دوری از روزمرگیها، فرمهای منحنی، مصالح بومی و توجه به اقتصاد و فرهنگ مردم یک کشور یا منطقه، از جمله ویژگیهای این سبک هستند. شما با طراحی آپارتمان یا ویلای خود به سبک پست مدرن، یک زیبایی بصری متمایز با همسایههایتان ایجاد میکنید که بیبدیل است و با این کار حس سرزندگی را به اعضای خانواده و حتی محله القا میکنید.
اگر از ایدههای خاص و عجیب سبک پست مدرن خوشتان آمده و قصد دارید بیشتر راجعبه این سبک مشهور دهه ۱۹۷۰ بدانید، حتماً با ما در میان بگذارید. طراحی به سبک پست مدرن یعنی هرآنچه در ذهن طراح نقش ببندد، پیادهسازی شود. پس، اگر طرحی غیرعادی در سر دارید، آن را با ما نیز به اشتراک بگذارید. راستی با خواندن این مقاله، چه شکلی از سبک پست مدرن در ذهن شما نقش بست؟