اماکن درمانی از مهم‌ترین فضاهای شهری هستند و از اصلی‌ترین وظایف آن‌ها می‌توان به حفظ جان شهروندان اشاره کرد. طراحی داخلی اماکن درمانی برای ما از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا علاوه‌بر طراحی مکانی جهت قرارگیری تجهیزات پزشکی برای معالجه‌ی بیماران، شامل رعایت بسیاری از نکات روان‌شناختی در ایجاد روحیه‌ی مثبت بیماران و همراهان آن‌ها نیز می‌شود. طبق اصول طراحی داخلی اماکن درمانی، هر کدام از این مراکز با توجه به خدماتی که ارائه می‌دهند و مراجعه‌کنندگانی که در آن‌جا تحت درمان قرار می‌گیرند، باید از الگوی طراحی معماری مختص به همان فضا پیروی کنند. بنابراین ما در این مقاله به بررسی نحوه‌ی طراحی داخلی اماکن درمانی می‌پردازیم تا در ادامه‌ی مطلب به برخی سوالات شما درباره‌ی این موضوع پاسخ دهیم.
محتوا
ضوابط طراحی داخلی اماکن درمانی
رعایت اصول و ضوابط طراحی معماری، در مکان‌هایی که با سلامت جسم و روح بیماران در ارتباط هستند بسیار اهمیت دارد. تناسبات، ابعاد و نحوه‌ی طراحی فضاهای مختلف در اماکن درمانی یک عامل موثر در نتایج درمان بیماران محسوب می‌شود. باید به این نکته هم توجه داشته باشید که طراحی داخلی اماکن درمانی ساده و عاری از هرگونه پیچیدگی در طراحی داخلی و فرم فضاها کاملا تابع عملکرد آن‌ها هستند، بنابراین در ابتدا مواردی مانند سیرکولاسیون حرکتی بین فضاها و دسترسی‌ها را باید در نظر گرفت و بعد از آن به ایجاد زیبایی بصری پرداخت. در طراحی داخلی اماکن درمانی، رعایت تقسیم‌بندی بین عرصه‌های مختلف و رعایت تناسبات نیز از مهم‌ترین موارد بخش طراحی محسوب می‌شود. ما در ادامه‌ی این مطلب به بررسی برخی موارد درباره‌ی اصول طراحی داخلی اماکن درمانی اشاره خواهیم کرد.
نکات مهم در ضوابط طراحی داخلی اماکن درمانی
در طراحی داخلی محیط درمانی باید به برخی موارد و اصول طراحی توجه کرد که تاثیر بسیاری در عملکرد این فضا خواهد داشت. برای مثال، طراحی هرگونه ستون و برآمدگی در سطح دیوارهای مجاور راهروها می‌تواند مانع از رفت‌وآمد بیماران و باعث ایجاد مشکل برای آن‌ها شود. همچنین، عرض راهروهایی که امکان جا‌به‌جایی تخت بیمار در آن‌ها وجود دارد نباید کمتر از یک متر و نیم طراحی شود.
جهت تابش نور خورشید در طراحی داخلی اماکن درمانی بر روی طراحی بخش‌های مختلف موثر است، اتاق‌های رو به شمال به دلیل دریافت نور مستقیم خورشید برای بخش بستری بیماران چندان مناسب نیست. بهترین جهت برای ایستگاه‌های پرستاری جنوب و جنوب‌شرقی و برای اتاق‌های جراحی و درمان، شمال غربی و شمال شرقی هستند.
متریال به‌کار رفته برای ساخت درهای اتاق‌های اماکن درمانی باید حداقل 25 دسی‌بل صوت را برای فضای داخل اتاق کاهش دهد و با طراحی دریچه‌های شیشه‌ای بر روی آن‌ها امکان ارتباط تصویری با بیرون از اتاق را فراهم شود.
بخش اورژانس و درمانگاه‌ها طبق اصول طراحی داخلی اماکن درمانی باید نزدیک به ورودی بیمارستان‌ها باشند و داروخانه نیز بهتر است در کنار بخش اورژانس و نزدیک به آسانسور طراحی شود.
قسمت پذیرش بیماران باید در راهروی اصلی، با کم‌ترین فاصله از ورودی آمبولانس و بخش اورژانس قرار داشته باشد.
تعیین مساحت هر بیمارستان یا مرکز درمانی در مناطق مختلف، براساس شرایط جمعیت، اقلیم و تعداد تخت‌های آن مشخص می‌شود. طبق اصول استاندارد جهانی حدودا برای هر 1000 نفری که در یک محدوده ساکن هستند، 3 تخت در مراکز درمانی همان منطقه و معمولا برای هر تخت، 75 متر مکعب فضا نیز در نظر می‌گیرند.
عوامل مورد توجه در اصول طراحی اماکن درمانی:
- بررسی دسترسی‌ها و همسایگی‌ها
- انتخاب سایت مناسب
- طراحی نقشه‌ی دقیق ساختمان
- ارتباط صحیح عناصر معماری داخلی و خارجی ساختمان
- رعایت تناسبات بین بخش‌های مختلف
- طراحی دیوارها، فرم پنجره‌ها و…
- انتخاب مبلمان متناسب با فضا
- اجرای نورپردازی
ایمنی و امنیت در اماکن درمانی
همان‌طور که می‌دانید رعایت اصول ایمنی و امنیت سازه در طراحی داخلی محیط درمانی و بیمارستان‌ها با توجه به نقش تاثیرگذار این مراکز بر حفظ سلامت افراد جامعه، نکات بسیار مهمی هستند که باید به آن‌ها توجه داشت. به‌کارگیری اصول طراحی داخلی اماکن درمانی با هدف بهبود عملکرد در روند درمان بیماران، و همچنین داشتن تعادل بین اهداف اصلی طراحی و ایمنی و امنیت، از وظایف اصلی تیم معماری است که باید در برنامه‌ریزی‌های مراحل اولیه طراحی یک مرکز درمانی در نظر گرفته شوند. تنها با یک برنامه‌ریزی دقیق، شناخت خطرهای احتمالی و موانعی که ممکن است برای امنیت سازه ایجاد شود، می‌توان به هدف اصلی یعنی طراحی یک مرکز درمانی امن رسید.
طراحی محوطه‌ی اماکن درمانی
علاوه‌بر مباحث انتخاب سایت جهت ساخت و طراحی داخلی اماکن درمانی، به عناصری که در محیط اطراف ساختمان طراحی می‌شود نیز باید دقت کرد. مبحث زیبایی‌شناسی در محوطه‌سازی فضاها نکته‌های مشترک بسیاری دارد، برای مطالعه بیشتر می‌توانید مقاله‌ی محوطه‌سازی در سایت اینجیر را مطالعه کنید. البته باید بدانید محوطه‌سازی هر فضایی نیز ضوابط و نکته‌های خاص خودش را دارد.
از عناصری که نحوه‌ی طراحی آن‌ها تاثیر بسزایی در عملکرد مراکز درمانی و بیمارستان‌ها دارد، طراحی مسیرها، معابر و ورودی‌ها هستند. بنابراین، ما در این بخش به معرفی برخی از این عناصر می‌پردازیم.
- ورودی اصلی به اماکن درمانی: ارتباط اصلی بین فضای خارج از سایت به داخل محوطه از طریق ورودی اصلی تامین شده و طراحی آن به‌صورت دو ورودی ماشین‌رو و پیاده‌رو انجام می‌شود.
- ورودی اورژانس: علاوه‌بر ورودی اصلی، طراحی یک ورودی مجزا به بخش اورژانس نیز ضروری است و باید نسبت به موقعیت سایت به‌نحوی طراحی شود که از معابر اصلی اطراف دسترسی داشته و از گره‌های ترافیکی دور باشد.
- مسیرها و معابر: معابر پیاده و سواره به دو دسته‌ی اصلی در فضای اطراف سایت اماکن درمانی تقسیم می‌شوند که در هرکدام از آن‌ها باید ضوابط و الزاماتی جهت زیباسازی، سهولت استفاده‌ی بیماران و نوع متریال به‌کاررفته به‌عنوان کف‌پوش در نظر گرفته شود.
• فضای سبز در طراحی داخلی اماکن درمانی
فضای سبز در طراحی داخلی اماکن درمانی، علاوه‌بر زیبایی بخشیدن به فضا، کاهش اضطراب در بیماران و افزایش روحیه‌ی کارکنان یک مرکز درمانی، به کاهش انتشار گاز دی اکسید کربن در فضا و آلودگی‌ها و سرعت بهبود درمان بیماران نیز کمک می‌کند. ازجمله راه‌کارهای ایجاد فضای سبز و استفاده از عناصر طبیعی در طراحی داخلی اماکن درمانی می‌توانیم به استفاده از آب‌نماها، دیوارهای سبز یا گیاهان مناسب فضای داخلی اشاره کنیم. بیمارستان‌های سبز با هدف ارتقاء سلامت افراد جامعه، افزایش پاکیزگی محیط‌زیست و همچنین، در راستای دستیابی به استانداردهای معماری سبز در طراحی داخلی محیط درمانی طراحی می‌شوند.
طراحی انواع فضاهای درمانی
طراحی داخلی اماکن درمانی در دو قالب، فضاهای بهداشتی و فضاهای بهداشتی_درمانی انجام می‌شود که به طور‌کلی می‌توانیم طراحی اماکن درمانی را به این‌صورت تقسیم‌بندی کنیم:
- مراکز بهداشت روستایی
- مراکز بهداشت شهری
- مطب‌های درمانی
- درمانگاه‌ها و کلینیک‌های تخصصی
- بیمارستان‌های محلی، منطقه‌ای
- بیمارستان‌های تخصصی و فوق تخصصی
- مجتمع‌های بیمارستانی
طراحی داخلی بیمارستان
تا این بخش از مقاله ما به بررسی برخی عنوان‌ها در راستای طراحی داخلی اماکن درمانی اشاره کردیم و در این قسمت، به طراحی داخلی بیمارستان‌ها که مهم‌ترین فضای درمانی در سطح شهر هستند می‌پردازیم. امیدواریم تا پایان مطالب همراه ما باشید.
فرآیند طراحی بیمارستان‌ها به‌عنوان یک فضای کاملا بهداشتی که با سلامت جسم و روح افراد جامعه رابطه‌ی مستقیم دارد، شامل تناسب بین عملکرد فضاهای درمانی، راحتی مراجعه‌کنندگان، و اصول زیبایی‌شناسی می‌شود. درنهایت، طراحی بیمارستان‌ها باید به‌گونه‌ای باشد که طبق ضوابط معماری و اصول روان‌شناختی، حس اضطراب و استرس مراجعه‌کنندگان را به کمک عناصر موثر مانند نورپردازی، رنگ مناسب و فضای سبز کاهش دهد و باعث ایجاد احساس آرامش در افراد شود. فضاهای داخلی بیمارستان‌ها از بخش‌های زیادی تشکیل می‌شود. برای مثال، بخش ورودی در طراحی داخلی اماکن درمانی اولین فضایی است که مراجعه‌کنندگان و همراهان آن‌ها در شرایط ناخوشایند بیماری، وارد آن می‌شوند. به همین دلیل، نحوه‌ی طراحی قسمت ورودی در ایجاد حس مطلوب، در بدو ورود افراد بسیار موثر است و باید در انتخاب رنگ، متریال و نورپردازی این فضا بسیار توجه کرد.
تاثیر رنگ و نور در طراحی داخلی اماکن درمانی
نور، به‌عنوان اولین عنصر جهت ادراک بینایی انسان‌ها و یک عنصر مقدس از گذشته مورد ستایش قرار گرفته است. همان‌طور که می‌دانید، نور تاثیر مستقیمی بر روح و روان ما می‌گذارد که اهمیت استفاده از آن در محیط زندگی روزمره را دوچندان می‌کند، به‌خصوص در مکان‌هایی مانند بیمارستان‌ها و اماکن درمانی که مراجعه‌کنندگان آن‌ها از لحاظ جسمی و روحی در شرایط ناخوشایندی قرار دارند. به این ترتیب ما با رعایت تمام اصول معماری در راستای به‌کارگیری نور طبیعی روز در طراحی داخلی اماکن درمانی به افزایش روحیه‌ی بیماران، بهبود روند درمان آن‌ها و کاهش اضطراب در زمان بیماری کمک می‌کنیم.
با تلفیق صحیح نور و رنگ در کنار یکدیگر، فضا معنا پیدا کرده و با تاکید بر عناصر شاخص در طراحی داخلی اماکن درمانی می‌توانیم به خلق فضایی آرام و جذاب کمک کنیم. بنابراین، انتخاب رنگ محیط یکی از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار بر محیط داخلی است که ما پیشنهاد می‌کنیم برای انتخاب آن از متخصصان طراحی داخلی مشاوره بگیرید تا به نتیجه‌ی مطلوب خود برسید. برای مطالعه‌ی بیشتر این موضوع می‌توانید به مقاله‌ی طراحی داخلی کلینیک، در سایت اینجیر نیز مراجعه کنید.
پذیرش بیمارستان در طراحی داخلی اماکن درمانی
پذیرش بیمارستان یکی از بخش‌های مهم و حیاتی در هر مجموعه‌ی بیمارستانی است که به منظور پذیرش و راهنمایی بیماران و خانواده‌های آن‌ها طراحی می‌شود. این بخش با هدف ارائه‌ی خدمات بهتر و رضایت بیشتر بیماران و خانواده‌های آن‌ها، به صورت دائمی در دسترس است. پذیرش به‌عنوان نقطه‌ی شروع درمان بیماران، با توجه به اهمیت و حساسیت زیاد، باید به صورت کامل و جامع، طوری طراحی شود که پرسنل امکان کنترل ازدحام جمعیت را نیز داشته و به پذیرش آن‌ها رسیدگی کنند. مساحت فضای پذیرش باید ظرفیت حضور بیمار و یکی از همراهان آن را نیز داشته باشد که به‌عنوان یک پشتیبان، با پرسنل پذیرش در ارتباط باشند. طراحی این بخش باید با توجه به نیازهای مختلف بیماران، مانند بیماران مبتلا به بیماری های قلبی، عفونی، دستگاه گوارش و … انجام شود که آن‌ها به کمک تجهیزات مختلفی مانند صندلی، تخت و دستگاه های پزشکی در طول زمان انتظار بتوانند به راحتی استراحت کنند و باعث ایجاد حس اضطراب و استرس در آن‌ها نشود. همچنین رعایت نظافت و بهداشت برای مراجعه‌کنندگان در بخش پذیرش از اهمیت بالایی برخوردار است. درنهایت، بخش پذیرش بیمارستان به‌عنوان یکی از بخش‌های حیاتی در هر مجموعه‌ی بیمارستانی، نقش مهمی در ارائه‌ی خدمات بهتر و رضایت بیشتر بیماران و خانواده‌های آن‌ها ایفا می‌کند. به‌همین دلیل، طراحی و اجرای این بخش باید با رعایت استانداردهای بهداشتی و اصول طراحی داخلی اماکن درمانی به صورت کامل صورت بگیرد.
ویژگی‌های مطب در طراحی داخلی اماکن درمانی
طراحی داخلی مطب‌های پزشکی در اماکن درمانی با درنظر گرفتن شرایط بیماران و پزشکان انجام می‌شود و چند ویژگی مهم در طراحی مطب‌ها وجود دارد که برای پاسخ به نیازهای مراجعه‌کنندگان و پرسنل اماکن درمانی لازم است رعایت شوند.
مطب‌های پزشکی باید دارای فضای مناسب جهت قرارگیری تجهیزات پزشکی و ابزارهای مورد نیاز برای معاینه باشند. همچنین، به بهداشت و سلامت بیماران در فضای معاینه توجه شود و متریال این فضاها به گونه‌ای باشد که به راحتی قابل تمیز و ضدعفونی شدن باشند.
مبلمان راحت در فضاهای انتظار اطراف اتاق‌های معاینه و مطب‌ها، طراحی مناسب نورپردازی و دکوراسیون داخلی نیز، عواملی هستند که در میزان رضایت افراد از محیط درمانی تاثیرگذارند.
علاوه‌بر راحتی بیماران، استفاده از عناصری مانند میز و صندلی مناسب، طراحی قفسه‌بندی‌ها و فضای ذخیره‌سازی اسناد و پرونده‌های پزشکی و ایجاد فضایی جهت استراحت ، باعث افزایش بازدهی کاری پرسنل و پزشکان می‌شود.
اصول طراحی داروخانه در اماکن درمانی
برای طراحی یک داروخانه در طراحی داخلی اماکن درمانی، ضوابط و استانداردهایی باید رعایت شود که ما در ادامه‌ی مطلب به آن خواهیم پرداخت.
- درنظر گرفتن فضایی جهت انتظار مراجعه‌کنندگان برای دریافت دارو و جلوگیری از ایجاد اختلال با بخش‌های دیگر در داروخانه
- طراحی فضای مجزا برای گرفتن مشاوره‌ی دارویی با پزشک داروخانه.
- طراحی صحیح قسمت ورودی داروخانه، به‌طوری که افراد بتوانند پس از ورود فضاهای مختلف را تشخیص داده و به قسمت موردنظرشان مراجعه کنند.
- قسمت تحویل داروها با تابلوی راهنمای قابل تشخیص برای مراجعه‌کنندگان و میز پیشخوان داروخانه باید در شاخص‌ترین نقاط قرار بگیرند و طراحی بخش تحویل دارو و لوازم آرایشی و بهداشتی هرکدام باید به‌صورت مجزا باشند تا ازدحام جمعیت برای انتظار دریافت داروهای خود در چند نقطه تقسیم شود.
- استریل شدن و نظافت داروخانه در بازه‌های زمانی کوتاه نسبت به میزان رفت‌وآمد افراد در این فضا بسیار مهم است.
- طراحی رمپ برای دسترسی به این فضا جهت استفاده‌ی راحت معلولین از استانداردهای طراحی داروخانه است.
بازسازی بیمارستان‌ها و اماکن درمانی
بازسازی بیمارستان‌ها و اماکن درمانی با هدف ارتقاء در سیستم‌های یک مکان درمانی انجام می‌شود، ما با اجرای عملیات بازسازی مراکز درمانی در حفظ کیفیت ارائه‌ی خدمات به بیماران، امکانات و تجهیزات پزشکی، می‌توانیم برای رسیدن به این هدف تلاش کنیم. بازسازی و طراحی داخلی اماکن درمانی شامل اقداماتی مانند نوسازی، گسترش فضاهای درمانی در جهت مدرن شدن این مراکز و افزایش ظرفیت خدمات انجام می‌شود. همچنین، بازسازی اماکن درمانی و زیباسازی محیط داخلی آن بر روی افزایش حس رضایت مراجعه‌کنندگان و بهبود کار پرسنل نیز موثر است. ما در مقاله‌ی بازسازی در سایت اینجیر به‌طور کامل به این موضوع پرداخته‌ایم و پیشنهاد می‌دهیم برای مطالعه بیشتر به این مقاله مراجعه کنید.
ضوابط طراحی داخلی اماکن درمانی برای کودکان
طراحی کلینیک‌ها و اماکن درمانی برای کودکان یکی از فضاهایی است که باید به‌طور ویژه به طراحی محیطی آن توجه شود. این مراکز علاوه‌بر فضای مناسب برای کودکان باید دارای فضای مناسب برای والدین آن‌ها هم باشد که به همراه مربیان و روانشناسان کودک بتوانند به نیازهای روحی و روانی کودکان و بیماری‌های جسمی آن‌ها پاسخ دهند. بسیار حائزاهمیت است که در کنار درمان دارویی برای کودکان، با طراحی فضاهایی برای بازی و سرگرمی، دقایقی از دنیای بیماری بیرون آورده شوند و نیازهای احساسی و اجتماعی آن‌ها نیز دیده شود. برای دستیابی به یک محیط مطلوب با هدف ایجاد یک فضای درمانی امن و شاد برای درمان کودکان اصول و ضوابطی را باید درنظر داشت که ما در ادامه‌ی مطلب به آن خواهیم پرداخت.
- تاثیر روانشناسی در محیط درمانی کودکان:
با درنظر داشتن تاثیر نکات روانشناسی محیطی بر طراحی داخلی اماکن درمانی کودکان و کیفیت طراحی محیط، به نتیجه می‌رسیم که در جهت دستیابی به یک فضای موثر برای بیماران، رعایت این نکات بسیار ضروری است. روانشناسی محیط در بیمارستان کودکان، شامل تاثیر متقابل ویژگی‌های فیزیکی معماری آن فضا با توجه به نیازهای کودکان می‌شود.
- تاثیر رنگ در طراحی داخلی بیمارستان کودکان:
رنگ‌های به‌کار برده شده در طراحی داخلی یک مکان درمانی برای کودکان، باید رنگ‌های روشن، آرام و تسکین‌دهنده باشند. انتخاب رنگ‌های مناسب برای این فضا بسیار حائزاهمیت است و نباید طبق سلیقه‌ی شخصی طراح انتخاب شود، بلکه اصول رنگ‌شناسی و روانشناسی کودکان بر این موضوع تاثیر می‌گذارد.
نتیجه‌گیری
ما در این مقاله، به بررسی طراحی داخلی اماکن درمانی پرداختیم. در نتیجه دریافتیم، مراکز درمانی از مهم‌ترین فضاهای شهری هستند و با سلامت جسم و روح افراد ارتباط مستقیم دارند. برای طراحی این فضاها، بخش‌های مختلفی مانند پذیرش بیمارستان‌ها، داروخانه‌ها و غیره وجود دارد که ما به‌طور خلاصه به برخی از آن‌ها اشاره کردیم و همچنین، دسترسی به نور طبیعی روز در محیط داخلی اماکن درمانی، استفاده از رنگ‌های متناسب با هر فضا و سن مراجعه‌کنندگان به آن مکان، بهره‌گیری از عناصر طبیعی و گیاهان در طراحی داخلی اماکن درمانی و حفظ امنیت بیماران در محیط از عوامل مهم و تاثیرگذار در طراحی داخلی اماکن درمانی هستند که با رعایت موارد این‌چنینی می‌توانیم به نتیجه‌ی مطلوب در طراحی اماکن درمانی برسیم.
درنهایت، تیم ما در سایت اینجیر آماده است تا در طراحی داخلی اماکن درمانی طبق اصول و استانداردهای معماری، شما را راهنمایی کند و امیدواریم با درج نظرات خود ما را در ارائه‌ی بهتر مطالب یاری کنید. از اینکه تا پایان این مقاله همراه ما بودید از شما عزیزان متشکریم.
