از زمانی که بشر با علم و هنر معماری آشنا شده است، سبک‌های متفاوتی به این حوزه وارد شده‌اند. انسان همواره در تلاش بوده است تا بهترین سبک را بنا به زمان، اقلیم، تاریخ، جامعه و فرهنگ خود، برای معماری بناهای مختلف انتخاب کند. یکی از سبک‌های نوینی که در اواخر قرن بیستم روی کار آمد، سبک معماری فولدینگ بود. لایه‌لایه‌ای بودن، انعطاف‌پذیری و دوری از مرکزگرایی، از مشخصات این سبک است. اگر تحصیلات آکادمیک معماری ندارید یا در زمینه هنر و فلسفه مطالعه تخصصی نداشته‌اید، بدیهی است که نام معماری فولدینگ برای شما آشنا نباشد. از طرفی، این امر کاملاً طبیعی است؛ چون در ایران هنوز بنای شاخصی به سبک معماری فولدینگ ساخته نشده است. پس، معماری فولدینگ از آن دسته سبک‌هایی است که در ایران تابه‌حال استفاده نشده است؛ ولی نمونه‌های آن را در سایر کشورها می‌توان یافت. ما را تا پایان این مقاله همراهی کنید تا با ویژگی‌ها، اصول، فلسفه و معماران برجسته این سبک آشنا شویم.
معماری فولدینگ چیست؟
قبل از هر چیز باید به سراغ معنای لغوی واژه فولد برویم. فولد در واقع به معنی تاکردن است. چین و لایه‌های درهم و لایه‌هایی که در کنار یکدیگر هستند، معماری فولدینگ را تعریف می‌کند. وقتی می‌گوییم همه چیز در معماری فولدینگ در کنار یکدیگر است، منظورمان این است که هیچ‌چیز بر دیگری ارجحیت ندارد و همه المان‌ها افقی هستند. در حقیقت معماری فولدینگ به دنبال آن است که منطق دوگانه را از بین ببرد و کثرت را به‌جای آن بنشاند.
در معماری فولدینگ، همه عناصر مسطح هستند و سلسله‌مراتب ندارند. در این سبک، از سطوح عمودی و بلندمرتبهسازی دوری شده است و همه چیز به سمت افقی‌سازی پیش رفته است. گرگ لین (Greg Lynn’s) معمار مشهور این سبک، معماری فولدینگ را به این صورت تعریف کرده است: ترکیب نمودن عناصر نامربوط در یک ترکیب پیوسته. نام دیگر این سبک، معماری نئوباروک است.
موضوعات متفاوتی توسط لغت (فولد) در معماری مطرح گردیده است؛ از جمله‌ی این ایده‌ها می‌توان به فرم متحرک که توسط گرگ لین مطرح شد، ایده‌های بافت مبنا از آیزنمن، آنالیزهای کیپینز در سبک پست مدرن و لندسکیپ در معماری فولدینگ اشاره کرد.
ازآنجایی‌که فولدینگ (folding) به معنی چین‌خوردگی یا چین‌خوردن است، گرگ لین آن را به لایه‌های چین‌خورده زمین تشبیه می‌کند. او می‌گوید درحالی‌که هر لایه از زمین جنس و خاصیت مخصوص به خود را دارد، به دلیل فشارهای متعدد ناشی از حرکات صفحات زمین، این لایه‌ها چین‌خورده و در هم پیچیده‌اند. بااین‌حال، هر کدام از این لایه‌ها همچنان ویژگی‌های منحصربهفرد خود را حفظ کرده‌اند. تغییر مکان لایه‌ها و چین‌خوردن آنها در جهت افقی اتفاق می‌افتد، همانند چیزی که در معماری فولدینگ به وقوع می‌پیوندد.
معماری فولدینگ با نام اوریگامی نیز ارتباط دارد. اوریگامی (origami)، در واقع به معنای تاکردن کاغذ است. این تکنیک در بسیاری از حوزه‌ها مثل ساخت ربات، دستگاه‌های الکتریکی و هنر معماری به‌کاررفته است. معماری فولدینگ و تکنیک‌های آن غالباً به علت‌های زیر در طراحی معماری کاربرد دارند.
به‌وجودآوردن ساختار معماری مبتکرانه با ویژگی تحمل بار مفید.
به‌وجودآوردن فرم معماری زیبا و درعینحال، قابل‌استقرار و بادوام.
برای طراحی خلاقانه، این دو اصل بسیار مهم هستند. در معماری و حرفه طراحی، سبک فولدینگ هم به‌عنوان یک تئوری و هم به‌عنوان ابزاری برای ایجاد فرم و سطح استفاده می‌شود. معماری فولدینگ به‌خوبی الهام‌بخش معماران و طراحان نسل جدید برای ایجاد فرم‌های مورفوژنتیک است. فرم‌های مورفوژنتیک دارای تغییرات مداوم هستند که با درون‌یابی، روی شکاف‌های ایجاد شده هم‌پوشانی دارند و از هرگونه شکست پیش‌گیری می‌کنند.
تاریخچه و فلسفه‌ی معماری فولدینگ
خاستگاه فلسفه‌ی فولدینگ به کشور فرانسه برمیگردد اما خاستگاه معماری فولدینگ به کشور آمریکا. همان‌طور که می‌دانید فلسفه فولدینگ نخستین‌بار، توسط فیلسوف و معمار فرانسوی، دلوز، مطرح شد. دلوز همچون دریدا، یکی از بهترین فلاسفه پساساختارگرایی است. او همواره در تلاش بود تا فلسفه مکتب مدرن و ساختارگرایی را زیر سؤال ببرد. به‌عبارت‌دیگر، معماری فولدینگ را می‌توان یک معماری ضد دکارتی دانست. فلسفه دلوز منطق ارسطو، افلاطون و دکارت را زیر سؤال می‌برد. از نظر وی، ریاضی کاری با هستی و منطق پشت هر بنایی ندارد. فلسفه مکتب فولدینگ به دنبال تعداد است و همان‌طور که گفتیم سلسله‌مراتب را از بین می‌برد. فولدینگ هم مثل دی کانستراکشن، به دنبال ازبین‌بردن تفکر غربی و به‌خصوص، منطق و ریاضی پشت هر تفکر مدرن است. از نظر مکتب فولدینگ، همه چیز هم‌سطح است.
دررابطه با معماری فولدینگ به سراغ کشور آمریکا می‌رویم؛ جایی که این معماری برای اولین‌بار رشد کرد. از میانه دهه ۱۹۲۰، جوزف آلبرت در مدرسه طراحی باهاوس، تا کردن کاغذ را به‌عنوان یک دوره تدریس می‌کرد. مفهوم معماری فولدینگ، به‌صورت کامل و جامع در معماری به‌منظور طراحی مورفولوژی‌های پیچیده بررسی می‌شد. از آغاز قرن بیستم بود که معماران زیادی برای دستیابی به ارتفاع کمتر با مقاومت بهتر و کاهش بار بنا، فرم‌های تاشده را امتحان کردند.
گرگ لین در عصری که شکل‌های گرد و نرم و درعینحال پیچیده وارد دنیای طراحی معماری شد، در نیمه دوم دهه ۱۹۹۰ به معماری فولدینگ روی آورد. او معتقد بود که تضادها را باید در فرم بازنمایی کرد و از ساختارشکنی‌ها به بهترین نحو استفاده کرد.
در سال‌های اخیر شاهد رشد معماری فولدینگ (تاشو) توسط بسیاری از معماران برای ساختن احجام سه‌بعدی و سطوح دوبعدی بوده‌ایم. روش معماری فولدینگ در حل بهتر و ساده‌تر فرم‌های پیچیده، روشی بسیار جذاب است.
منشأ طبیعی معماری فولدینگ
برخی تصور دارند که منشأ الهام معماران سبک فولدینگ، گیاهی به اسم ریزوم است؛ این گیاه به‌صورت افقی رشد می‌کند و کاملاً تداعی‌گر لایه‌های افقی معماری فولدینگ است.
در فلسفه فولدینگ، رشد افقی عناصر و المان‌های مختلف به معنای عدم برتری لایه‌ای بر لایه‌ی دیگر و یا دنیای بالا و پایین است؛ بنابراین، فولدینگ از عمودی‌گرایی دوری می‌کند؛ عمودی‌گرایی به عقلانیت مدرن برمیگردد که همواره به دنبال برابری میان عناصر مختلف است. گیاه ریزوم دارای آغاز و پایان مشخصی نیست. ریزوم همواره در تعادل است. تعادل گیاه ریزوم روی تعادل و میانه‌روی معماری فولدینگ اثر می‌گذارد .
ویژگی‌های بارز معماری فولدینگ
در اینجا به چند ویژگی بارز از معماری فولدینگ اشاره می‌کنیم و به دنبال آن چند مورد مهم و کلیدی برای طراحی به سبک فولدینگ را برای شما بازتر می‌کنیم.
1. گرایش به افقی بودن سازه و دوری از المان‌های بلند عمودی.
2. کثرت‌گرایی و ازبین‌بردن سلسله‌مراتب.
3. پرهیز از مرکزگرایی.
4. لایه‌لایه بودن طراحی.
5. ضد دوگانگی.
6. انعطاف‌پذیری.
7. انتقال فرم.
فولدینگ لایه‌لایه است.
در معماری فولدینگ، هر فضا شبیه یک‌لایه است. این لایه‌ها یا به‌صورت موازی در کنار هم قرار می‌گیرند و یا در هم پیچ‌و‌تاب می‌خورند. لایه‌لایه بودن، یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های معماری فولدینگ است و تقریباً می‌توان آن را در تمامی ساختمان‌های ساخته شده به این سبک دید. یکی از ویژگی‌های لایه‌های به‌کاررفته در معماری فولدینگ این است که آنها خود را با محیطی که در آن قرار گرفته‌اند وفق می‌دهند. این ویژگی نه‌تنها در فرم کلی بنا، بلکه در طراحی داخلی آن نیز مشهود است. تکرار این لایه‌ها در کنار یکدیگر سبب ایجاد یک ریتم خاص در فرم بنا می‌شود و جلوه‌ای خاص به آن می‌دهد.
انعطاف‌پذیری، خصوصیت منحصربهفرد معماری فولدینگ
فرم‌های طراحی شده در سبک فولدینگ بیشتر منحنی و نرم هستند و به‌راحتی از فرمی به فرم دیگر تغییر شکل می‌دهند. یکی از ساختمان‌هایی که به‌خوبی نمود این ویژگی معماری فولدینگ است، ساختمان مرکز فرهنگی حیدرعلی اف در کشور آذربایجان است. پوسته بیرونی به شکلی کاملاً منعطف و نرم طراحی شده است و در بخش‌های گوناگون، باتوجه به کاربری آن فضا، شکل مخصوصی به خود می‌گیرد. بیان این نکته خالی از لطف نیست که طراح داخلی این اثر یک خانم ایرانی است؛ سارا شیخ اکبری تلاش کرده است که لایه‌های نرم و منعطف معماری فولدینگ را در طراحی داخلی این بنا نیز نشان دهد. لایه‌های طراحی شده در این اثر معماری، به‌صورت آزادانه حرکت می‌کنند و از روی سطح دیوار بلند شده و به سمت سقف حرکت روان خود را ادامه می‌دهند. این تعبیر از لایه‌های طراحی شده در این فرم، یک تعبیر معمارانه‌ی پر از حس زیبایی معماری فولدینگ است.
مطابقت با رنگ زمینه در معماری فولدینگ
فرم‌های طراحی‌شده به سبک فولدینگ انعطاف‌پذیر هستند، لذا خود را با محیط اطرافشان وفق می‌دهند. شکل‌پذیری ژله، یک تشبیه بی‌عیب‌ونقص به انعطاف‌پذیری فرم‌های معماری فولدینگ است. همان‌گونه که ژله شکل ظرف را به خود می‌گیرد، لایه‌های معماری فولدینگ نیز در کنار هم شکل محیط اطرافشان را به خود می‌گیرند. مثلاً بنایی که برای ایستگاه راه‌آهن ساخته شده است، شکل ریل‌های راه‌آهن را به خود می‌گیرد؛ خطوطی صاف و کشیده. یک نمونه از این تمثیل را می‌توانید در راه‌آهن افراگولا در ایتالیا بیابید که اثری منحصربهفرد از زاها حدید، معمار مشهور است. البته، توجه به این نکته هم ضروری است که فرم‌های معماری فولدینگ، صرفاً از شکل ظاهری اطراف تبعیت نمی‌کنند و تمام خصوصیات اجتماعی و تاریخی محیط اطراف را نیز در نظر می‌گیرد. توجه معماری فولدینگ به شرایط محیطی باعث شده است تا به آن معماری ارگانیک نیز بگویند.
اولویت‌دادن سازه‌های افقی بر عمودی
در معماری فولدینگ، معماران با ساختمان‌های بلند عمودی مخالف‌اند. اگر دقت کنید، اکثر ساختمان‌هایی که با سبک معماری فولدینگ ساخته شده‌اند، شکلی افقی دارند. شاید بتوان گفت که این موضوع دلیل رواج نداشتن معماری فولدینگ در ایران است. گرگ لین، معمار مشهور سبک فولدینگ، برج سیرز را که یکی از بلندترین ساختمان‌های ساخته شده بود، بهطورکلی تغییر داد و المان‌های عمودی آن را به‌صورت لایه‌های افقی در کنار هم قرارداد. او می‌خواست در این ساختمان مخالفت خود را با سازه‌های بلند عمودی نشان دهد. با این حال، بلندترین ساختمان ساخته شده به سبک فولدینگ، همین برج سیرز است.
دوری از مرکزگرایی در معماری فولدینگ
در معماری فولدینگ خبری از تبعیض نیست. با بررسی بناهای مختلف، به این نتیجه می‌رسیم که در بسیاری از آنها کاربری‌های مهم در رأس بنا یا در بهترین موقعیت آن قرار می‌گیرند و حتی فرم آنها نیز با بقیه فضاها فرق می‌کند. این تمایز و تبعیض به‌قدری زیاد است که هر بیننده‌ای به‌راحتی می‌تواند آن فضا را از قسمت‌های دیگر تشخیص بدهد. اینجاست که معماری فولدینگ پا به میان می‌گذارد و سلسله مراتب را از بین می‌برد. در این سبک، هر فضایی با کاربری خاص خود تعریف می‌شود و بدون آنکه بخواهد خود را از دیگر فضاها متمایز کند، در کنار آنها قرار می‌گیرد. هیچ کاربری بر دیگری ارجحیت نداشته و همه در یک سطح افقی چیده شده‌اند.
اوریگامی و معماری فولدینگ چه ارتباطی با یکدیگر دارند؟
اوریگامی یک اصطلاح ژاپنی است که به معنای کاغذ تاکردن (folding paper) است. سرچشمه هنر اوریگامی، کشور ژاپن است. پس از رشد و گسترش این هنر از ژاپن به سایر نقاط جهان، اوریگامی به یک روش رایج تبدیل شد؛ به‌طوری‌که اکثر مدرسه‌های سراسر جهان به تدریس این هنر مشغول شدند. دانش‌آموزان در مدرسه یاد می‌گرفتند که چطور با استفاده از کاغذهای دوبعدی، مجسمه‌های سه‌بعدی بسازند.
معماری فولدینگ درحقیقت، یک عنصر احیاکننده برای این فرهنگ ژاپنی بود تا اوریگامی را در طراحی ساختمان بگنجاند. به‌این‌ترتیب در سال‌های نخستین دهه ۱۹۸۰، اوریگامی و معماری فولدینگ در هم آمیختند و پروفسور ماساهیرو چاتانی (Masahiro Chatani)، به‌عنوان استاد در مؤسسه فناوری توکیو انتخاب شد.
او در ابتدا شروع به انجام آزمایش‌هایی با اوریگامی کرد؛ مثلاً ایجاد کارت‌های پاپ‌آپ را می‌توان از جمله این کارها دانست. سپس از هنر اوریگامی برای ایجاد طرح‌های معماری، خلق فرم‌های گوناگون و بازی با رنگ و نور استفاده کرد. این ابتکارها بیشتر بر اثر ناشی از سایه‌اندازی چین‌خوردگی‌ها بر یکدیگر تأکید داشتند.
معماری بر پایه اوریگامی، روشی بسیار کارآمد برای معماران بود. در این روش با استفاده از کاغذ، طرح‌های دوبعدی و سه‌بعدی معماران به‌راحتی به واقعیت تبدیل می‌شد. این کار به طراحان معمار کمک می‌کرد تا انعطاف‌پذیری بیشتری را به طرح‌های خود ببخشند و آنها را به هر فرمی که مد‌نظرشان است، در بیاورند.
تاریخچه هنر اوریگامی به قرن‌های گذشته برمیگردد، به این دلیل که هیچ تاریخ درستی برای شروع آن وجود ندارد. بااین‌حال، این هنر در طول سالیان متمادی، به دلیل انعطاف‌پذیری در طرح‌ها، مسیر روبه‌رشد و طولانی را طی کرده است. اوریگامی، علاوه بر قابلیت نمایش بعد زیبایی‌شناسی از فرم‌های گوناگون پیکربندی‌های ساختاری، دارای ابزاری مؤثر برای جستجوی مورفولوژیکی در پروسه‌ی طراحی معماری است. اگرچه مطالعه هرچه بیشتر هنر اوریگامی به معماران در ایجاد فرم‌های منحصربهفرد کمک می‌کند، اما باید بدانیم که این مطالعه صرفاً یک رویکرد بین‌رشته‌ای دارد و جنبه‌های ریاضی، هندسی و معماری را به‌صورت مختصر بررسی می‌کند.
تکنیک‌های هنر فولدینگ دستی
جکسون (Jackson) یکی از اولین کسانی است که سعی کرد تکنیک‌های فولدینگ دستی را به‌صورت سیستماتیک برای معماران معرفی کند. با بررسی آثار وی، می‌توانیم به بیش از ۷۰ تکنیک با پروسه طراحی گام‌به‌گام برسیم. او در آثارش از طراحی‌های چین‌دار به‌وفور استفاده کرده است. بهطورکلی، تکنیک‌های فولدینگ دستی به دو دسته فولدینگ سفت و فولدینگ خم تقسیم می‌شوند.
فولدینگ سفت و محکم
فولدینگ صلب (rigid Folding) زمانی اتفاق می‌افتد که تمام تغییر مکان‌ها در قسمت لولاها اتفاق می‌افتد و وجوه بین چین‌خوردگی‌ها صاف می‌مانند. برای رعایت ملاحظات معماری، باید از متریال استاندارد پلن به‌صورت عینی استفاده کرد.
فولدینگ خم
تاشوی خم (curved Folding) بسیار پیچیده‌تر از تاشوی صلب است. وقتی که خط‌چین به‌صورت منحنی و خمیده باشد، فولدینگ خم ساخته می‌شود. در فولدینگ خم، نه‌تنها خط‌چین، بلکه وجوه بین چین‌خوردگی‌ها نیز انحنای خود را حرکت می‌دهند. همین امر سبب می‌شود تا ما برای توصیف چین‌های منحنی، نتوانیم از روش هندسی مناسبی استفاده کنیم.
کاربرد تکنیک‌های فولدینگ در معماری
ازآنجایی‌که فولدینگ یک پروسه ساده و سریع برای ایجاد اشکال و فرم‌های سه‌بعدی است، این تکنیک به بسیاری از معماران و طراحان در طراحی فرم‌های شکیل کمک می‌کند؛ از طراحی سطوح عریض گرفته تا فرم‌های معماری عجیب‌وغریب.
شما می‌توانید با ترکیب ابزارهای گرافیکی که به‌صورت پارامتریک عمل می‌کنند، تکنیک‌های فولدینگ را به‌صورت قابل‌توجهی سرعت بدهید و فرم‌های منحصر‌به‌فردی ایجاد کنید. اگر بخواهیم ریزتر شویم، باید بگوییم که کاربردهای فعلی تکنیک‌های فولدینگ در طراحی صرفاً به طرحی فرم‌های معماری و سطوح گوناگون محدود می‌شود.
سازه فولدینگ در معماری
وقتی صحبت از اصطلاح سازه فولدینگ می‌شود، باید سازه‌هایی را در ذهن بیاورید که از عناصر چندضلعی مسطح ایجاد شدند. این عناصر از صفحات و چوب تشکیل شده‌اند. بعضی از معماران به این سازه، ساخت اوریگامی نیز می‌گویند.
تکنیک‌های فولدینگ دارای فواید بسیاری هستند. یکی از مزایای تکنیک‌های فولدینگ را می‌توان بهبود رفتار استاتیکی دانست. ظرفیت باربری سازه‌های فولدینگ را می‌توان با تقویت صفحات انتهایی، مهاربندها و دیافراگم‌ها افزایش داد.
معماری فولدینگ در مقیاس شهری
معماری فولدینگ در مقیاس شهری به زمینه‌گرایی و بیان‌گرایی می‌پردازد. در معماری فولدینگ، نه می‌توان فرم‌ها را به‌صورت کاملاً هندسی دانست و نه به‌صورت شکل‌های دل‌بخواهی.
در مقیاس شهری، معماری فولدینگ روی‌هم تاشده و نسبت به محیط اطراف بسیار انعطاف‌پذیر هستند. فرم‌هایی که به سبک فولدینگ طراحی شده‌اند، به‌هیچ‌عنوان نسبت به بافت مجاور بی‌تفاوت نیستند؛ ولی درعینحال، کاملاً منطبق بر آن نیستند. به‌طور دقیق‌تر می‌توان گفت که این فرم‌ها از شرایط محیطی کمک می‌گیرند و آنها را به‌صورت نامحسوس در تاب‌ها و منحنی‌های خود جای می‌دهند.
نما در معماری فولدینگ چگونه طراحی می‌شود؟
در معماری فولدینگ فرم‌ها گویی در حال کج‌شدن و از‌هم‌پاشیدن هستند. ترتیب طراحی پلان و نمای ساختمان و حتی مقطع به‌صورت هم‌زمان، ترکیب حیرت‌انگیزی مثل کریستال‌ها ایجاد می‌کنند. در واقع می‌توان گفت که نمای سبک معماری فولدینگ، به طور هم‌زمان با پلان و مقطع آن ساختمان پیش می‌رود.
این بازی با اشکال و هم‌زمانی طراحی پلان و نما را می‌توان در آثار فرانک گهری به‌خوبی پیدا کرد. او زبان‌های مختلف هنر معماری را با یکدیگر ترکیب کرده و فرمی منحصربهفرد به وجود می‌آورد. یک نمونه‌ی خاص از آثار گهری، موزه ویترا در وایر آلمان است که می‌توان گفت آثار آیزنمن روی آن تأثیر زیادی داشته است. در این بنا، اجزای کج و درهم‌تنیده را شاهد هستیم که به‌خوبی در یکدیگر پیچیده شده‌اند.
شاید دلیل اینکه بعضی از کارشناسان معماری فولدینگ را جانورگونه یا کرم‌گونه می‌دانند، همین موضوع باشد. در رابطه با آثار شخص گهری، می‌توان ادعا داشت که معماری او کاملاً شخصی و بدون هیچ‌گونه تقلید است. یک نوع ابهام و عدم‌قطعیت در اکثر آثار معماری او دیده می‌شود.
معماری فولدینگ در طراحی داخلی
معماری فولدینگ در طراحی داخلی و دکوراسیون منزل نیز کاربرد دارد. طراحی وسایل خانه به این سبک اولین‌بار توسط فرانک گهری انجام شد. او یکی از معمارانی است که از این سبک برای ساختن میز و صندلی استفاده کرد. اگر به آثار او دقت کنید، لایه‌های تشکیل‌دهنده‌ی آن را به وضوح می‌بینید. این لایه‌ها در کمال سادگی در کنار هم قرار گرفته‌اند؛ خواست مشتری نیز در ترتیب و نحوه‌ی قرارگیری لایه‌ها مؤثر است.
این لایه‌ها در یک‌شکل و شبیه به هم ساخته شده‌اند و بسته به مکان قرارگیری‌شان، نقش متفاوتی را در آن وسیله ایفا می‌کنند. مثلاً در صندلی طراحی شده توسط گهری، می‌توان دید که لایه‌هایی که نقش کف صندلی را بازی می‌کنند، هنگام حرکت به سمت بالا نقش خود را تغییر می‌دهند و حالا عملکرد پشتی صندلی را دارند. این اتفاق برای دسته‌ها و پایه‌های صندلی هم می‌افتد. این لایه‌های ساده و انعطاف‌پذیر در یک اثر دیگر از فرانک گهری در هیبت یک میز درآمده‌اند.
معماران مشهور سبک فولدینگ معماری
برخی اعتقاد دارند که فولدینگ را می‌توان زاییدة سبک دی کانستراکشن دانست. وجه تمایز این دو سبک، همان میل افقی بودن هم ترازکردن سازه‌ها در معماری فولدینگ است. افراد مشهوری مثل زاها حدید و فرانک گهری که از معماران بنام سبک دی کانستراکشن هستند، از سال‌های اولیه دهه ۱۹۹۰ به سمت معماری فولدینگ حرکت کردند. از دیگر معماران مشهور معماری فولدینگ می‌توان به افراد زیر اشاره کرد.
- بهرام شیردل
- گرگ لین
- چارز جنکس
- جفری کیپنس
روش کار معماران سبک معماری فولدینگ چگونه است؟
همان‌طور که اشاره کردیم، خاستگاه فلسفه معماری فولدینگ، کشور فرانسه و معماری فولدینگ، به کشور آمریکا برمیگردد.
معماران سبک فولدینگ تلاش می‌کنند که در آثار خود پیچیدگی را به همراه وحدت یا تضاد نشان ندهند؛ بلکه همواره فرم‌های نرم و انعطاف‌پذیر را برای نشان‌دادن پیچیدگی‌های گوناگون، به کار می‌برند. این امر به‌هیچ‌عنوان سبب از‌بین‌رفتن تضادها و تفاوت‌ها نمی‌شود؛ حتی نمی‌توان گفت که این کار سبب ایجاد یک پدیده یک‌پارچه می‌گردد، بلکه تنها تعریف دقیقی که از دیدگاه معماران سبک فولدینگ می‌توان داشت این است که آنها می‌خواهند این فاکتورها و نیروها به طور نرم و انعطاف‌پذیر با یکدیگر بیامیزند.
توجه به این نکته ضروری است که هویت و ویژگی هر یک از این فاکتورها در فرم نهایی حفظ می‌شود؛ درست مثل نمونه‌ای که در متن بالا به آن اشاره کردیم که لایه‌های معماری فولدینگ را به لایه‌های درونی زمین تشبیه می‌کرد.
نمونه‌های مشهور معماری فولدینگ
بسیاری معتقدند که شهرهای تایلند نیز از سبک معماری فولدینگ اشباع شده‌اند و در بسیاری از بناها، معماری فولدینگ را به‌وضوح می‌توان دید.
ارتباط میان معماری فولدینگ و دی کانستراکشن
همان‌طور که پیش‌تر نیز اشاره کردیم، بسیاری معتقدند که معماری فولدینگ از سبک دی کانستراکشن سرچشمه می‌گیرد. بررسی این موضوع، تشریح و تفصیل بسیار می‌طلبد. اما در اینجا به بررسی مختصری از این دو مکتب مقایسه آنها می‌پردازیم.
شباهت‌های معماری فولدینگ و دی کانستراکشن
از جهات زیادی، فولدینگ و دی کانستراکشن در فلسفه با یکدیگر شباهت دارند، در حقیقت می‌توان گفت که فلسفه معماری فولدینگ از فلسفه دی کانستراکشن سرچشمه می‌گیرد.
در هر دو سبک، هدف طراح پاسخگویی به تعبیرهای مختلف از یک فرم است.
در معماری فولدینگ، لایه‌ها در عین قرارگیری در کنار هم ماهیت وجودی خود را حفظ می‌کنند و در هم فرونمی‌روند؛ درست همان‌طور که سبک دی کانستراکشن احجام و سطوح را با ماهیت خود حفظ می‌کند.
معماری فولدینگ و دی کانستراکشن، هر دو با استفاده از فناوری روز دنیا، فرم‌های مبتکرانه و خلاقانه به وجود می‌آورند.
تفاوت‌های معماری فولدینگ و دی‌کانسترکشن
در معماری فولدینگ، تضاد به وجود می‌آید؛ اما این تضادها به‌صورت انعطاف‌پذیر در کنار یکدیگر و به طور هم‌زمان با هم عمل می‌کنند، ولی در معماری دی کانستراکشن می‌بینیم که تضادها به‌صورت جدا از هم فرم می‌یابند.
در معماری فولدینگ، توجه بیشتری به همترازی سازه‌ها می‌شود، ضمن آنکه افقی‌گرایی نیز طرف‌دار بیشتری دارد.
معماری فولدینگ در ایران
باتوجه‌به اینکه بیشتر ساختمان‌هایی که به سبک معماری فولدینگ ساخته می‌شوند، شکل افقی دارند و سازه‌های بلندمرتبه در این معماری یافت نمی‌شود، این سبک را در کشورمان یافت نمی‌کنیم. اینکه در کشور ما ایران، متأسفانه بلندمرتبهسازی ساخت برج‌ها رواج بسیار زیادی دارد و متأسفانه این روش روزبه‌روز درحال توسعه و افزایش است، دلیلی برای اثبات این مدعا است. بنابراین معماری فولدینگ در کشور ایران چندان رایج نیست. البته باید اشاره کنیم که بلندمرتبهسازی نیز کار هر کسی نیست و تخصص و مهارت خاص خود را لازم دارد؛ چه از حیث طراحی معماری بررسی کنیم و چه از جنبه‌ی طراحی سازه‌ی آن.
نتیجه‌گیری
در این مقاله با معماری فولدینگ و ویژگی‌های منحصربهفرد آن در طراحی معماری آشنا شدیم. دانستیم که معماری فولدینگ، سبکی نوین و زاییده سبک دی کانستراکشن معماری است و درعینحال، تفاوت‌هایی با این سبک دارد. لایه لایه‌لایه بودن، انعطاف‌پذیری، دوری از مرکز گرایی، دوری از سلسله‌مراتب و کثرت‌گرایی از ویژگی‌های بارز این سبک هستند. تطابق لایه‌های بنای طراحی شده به سبک معماری فولدینگ با محیط اطرافش، نه‌تنها در ظاهر، بلکه در تمام ابعاد تاریخی و فرهنگی آن محیط نیز نمود دارد.
بعد از دانستن این مطالب، قطعاً دریافته‌اید که برای طراحی به سبک معماری فولدینگ، باید از المان‌های سازه‌ای عمودی دور شوید و به سمت افقی‌گرایی گرایش پیدا کنید. کدام یک از ویژگی‌های معماری فولدینگ بیشتر از همه شما را جذب خود کرد؟ به ما بگویید که اگر قرار باشد طراحی یک بنای شاخص را انجام دهید، آیا سبک معماری فولدینگ را برای طراحی خود انتخاب می‌کنید؟ اگر بله کدام یک از ویژگی‌های معماری فولدینگ شما را برای گرفتن این تصمیم مصمم کرد؟