استخرها، از گذشته تا به امروز به‌عنوان یکی از عناصر مهم در طراحی محیط‌های زندگی انسان وجود داشته‌اند. اما با پیشرفت فناوری و تغییرسبک‌های زندگی، طراحی استخرها نیز تحت تأثیر قرار گرفته و به‌صورتی شگفت‌انگیز در حال تحول است. امروزه، معماران به دنبال خلق استخرهایی هستند که نه تنها عملکرد کاری و تفریحی داشته باشند، بلکه به‌عنوان یک اثر معماری (هنری) نیز شگفت‌آفرین باشند. در این مقاله، به بررسی مهم‌ترین عوامل در طراحی استخرهای مدرن پرداخته می‌شود و البته، ایده‌هایی برای طراحی استخر به شما پیشنهاد داده می‌شود.
انواع استخرها
وقتی به معماری استخر می‌پردازیم، انواع مختلفی از استخرها وجود دارد که برای استفاده‌‌های مختلفی طراحی و ساخته می‌شوند. در ادامه تعدادی از انواع رایج استخرها در معماری آمده است:
استخرهای سرپوشیده
این نوع استخر برای استفاده در فصول سرد مناسب است و معمولاً در شهرها و در داخل ساختمان‌های مسکونی قرار می‌گیرد. مزیت این نوع استخر، این است که برای استفاده در طول سال مناسب است و در شرایط جوی مختلف قابل استفاده است. از دیگر مزیت‌های استخرهای سرپوشیده می‌توان به سیستم گرمایش، تهویه هوا و رطوبت کنترل شده اشاره کرد.
استخر رو باز
این نوع استخر برای استفاده در فصول گرما و محیط‌های باز مناسب است. استخر باز معمولاً در فضاهای باز مانند سالن‌های ورزشی، شهربازی‌ها، پارک‌ها و یا در باغ‌ها، ویلاها و محوطه‌های خارجی قرار می‌گیرد. استخرهای سرباز به کاربران امکان آفتاب‌گرفتن و تفریح در فضای باز را می‌دهند. همچنین، استخرهای سرباز معمولاً ابعاد بزرگ‌تری نسبت به استخرهای سرپوشیده دارند و در فضاسازی و زیبایی محیط نقش مهمی ایفا می‌کنند.
استخرهای در زمین (In-Ground Pools)
این نوع استخرها رایج‌ترین و سنتی‌ترین نوع استخرها هستند. استخرهای درون زمین و با مصالح مختلفی مانند بتن، فایبرگلاس یا وینیل ساخته می‌شوند. این نوع ازاستخرها را می‌توان با اشکال، اندازه‌ها و عمق‌های مختلف طراحی کرد.
استخرهای بی‌نهایت (Infinity Pools)
استخرهایی با لبه‌های مخفی شناخته می‌شوند، این استخرها حالتی ایجاد می‌کنند که به نظر می‌رسد آب با منظره‌ی اطراف یا افق دور یکی شده است. این استخرها با یک یا چند لبه‌ی پنهان طراحی شده‌اند و به آب اجازه می‌دهند از لبه جاری شده و قاب زیبایی خلق کند. طبیعتاً، این نوع استخرها برای فضای باز و مکان‌هایی در دل طبیعت مناسب هستند.
استخرهای لپ (Lap Pools)
استخرهای شنا برای تمرینات ورزشی و شنا طراحی شده‌اند. این استخرها معمولاً با طول زیاد، ولی، باریک هستند، شکل مستطیلی دارند و در سرتاسر استخر ارتفاع (عمق) یکسان است. امروزه در برخی از مناطق نیمه خشک با الهام از همین مدل استخرها ، استخرهایی با عرض کم به‌عنوان استخرهای خانگی در نظر می‌گیرند چرا که به دلیل عرض کم این استخرها، حجم آب کمتری هم نسبت به مدلهای دیگر نیاز دارد و در نتیجه به مقدار قابل توجهی در مصرف آب صرفه جویی می‌شود.
استخرهای روی پشت‌بام ساختمان‌ها (Rooftop Pools)
استخرهای روی پشت‌بام، همان‌طور که از نامشان پیداست، بر روی سقف ساختمان‌ها ساخته می‌شوند وتجربه‌ی شنا در یک محیط لوکس با چشم‌اندازی پانوراما ارائه می‌دهند. استخرهای روی پشت‌بام به مهندسی و عایق‌سازی ویژه‌ای نیاز دارند تا سلامت سازه‌ی ساختمان را تضمین کرده و از نفوذپذیری آب نیز جلوگیری کنند و به طور کل هزینه احداث و نگهداری بالایی دارند.
استخرهای طبیعی – اکولوژیک (Natural Pools)
استخرهای طبیعی با شبیه‌سازی و الهام از دریاچه‌های طبیعی طراحی می‌شوند. این مدل استخرها به‌عنوان حوضچه‌های شنا یا استخرهای زیستی شناخته می‌شوند که با استفاده از گیاهان و سیستم‌های تصفیه‌ای آب، بدون مواد شیمیایی، آب را تمیز نگه می‌دارند. استخرهای طبیعی دوست‌دار محیط زیست‌اند. شنا در یک استخر اکولوژیک آرزوی هر شناگری است!
به این استخرهای استخرهای سبز نیز می‌گویند.
استخرهای با ابعاد استخرهای مسابقات المپیک (Olympic-Sized Pools)
این استخرها برای برگزاری رقابت‌های شنا با مشخصات و مقررات تعیین‌شده توسط کمیته بین‌المللی المپیک طراحی می‌شوند. استخرهای اندازه‌ی المپیک به طور معمول بزرگ و به شکل مستطیل هستند. دارای طول 50 متر، با مسیرهای متعدد هستند.
استخرهای داخلی (Indoor Pools)
استخرهای داخلی در داخل یک ساختمان ساخته می‌شوند و بدون وابستگی به شرایط آب و هوایی امکان شنا در طول سال را فراهم می‌کنند. آنها در خانه‌های مسکونی، هتل‌ها، مراکز تناسب اندام و مکان‌های تفریحی یافت می‌شوند. استخرهای داخلی نیاز به تهویه مناسب و کنترل رطوبت دارند.
استخرهای بازتاب‌کننده (Reflecting Pools)
استخرهای بازتاب‌کننده استخرهای کم‌عمقی هستند که فقط برای زیبایی بصری طراحی شده‌اند. آن استخرها معمولاً در پارک‌ها، باغ‌ها یا فضاهای عمومی یافت می‌شوند و مناظر اطراف بر روی سطح آب خود بازتاب می‌دهند و آرامش خاصی را به فضا می‌افزاید. در حقیقت این نوع استخر کاربردی نبوده و صرفا جنبه تزیینی و زیبایی دارد.
استخرهای درمانی یا همان استخرهای تراپی (Therapy Pools)
استخرهای تراپی که به نام استخرهای درمانی یا هیدروتراپی هم شناخته می‌شوند، برای ارائه خدمات درمانی طراحی شده‌اند. ویژگی‌هایی مانند آب گرم، صندلی داخل آب، دستگاه‌هایی برای ماساژ داشته باشند. استخرهای درمانی را معمولاً در مراکز توانبخشی، بهداشتی و درمانی مشاهده می‌کنیم. استخرهای با حوضچه‌های آب گرم طبیعی از معروف‌ترین نوعِ استخرهای درمانی به‌حاسب می‌آیند.
استخرهای زیرزمینی (Courtyard Pools)
استخرهای زیرزمینی، همان‌طور که از نامشان مشخص است، زیر سطح زمین ساخته می‌شوند. استخرهای زیرزمینی از طریق پله‌ها یا رمپ‌ها قابل دسترسی هستند. حریم خصوصی در استخرهایی زیر زمینی بیشتر است و برای ساختمان‌هایی که فضای خارجی برای احداث استخر ندارند نیز بسیار مناسب است.
استخرهای معلق (Suspended Pools)
استخرهای معلق، از سطح زمین بالاتر قرار می‌گیرند و اغلب توسط عناصر سازه‌ای مانند ستون‌ها یا سایر عناصر استحکامی حمایت می‌شوند. این استخرها بازتاب قدرت و پیشرفت در زمینه‌ی معماری هستند. چشم‌اندازهای خاص و تجربه‌ی شنا در ارتفاع. استفاده از متریال شیشه در دیواره‌ها و کف استخرهای معلق بر هیجان و زیبایی این استخرها می‌افزاید.
استخرهایی در چند سطح (Multi-Level Pools)
استخرهایی در ارتفاع مختلف که در یک استخر واحد قرار گرفته‌اند و امکان فعالیت‌های متنوعی را فراهم می‌کنند. معمولاً، عمق‌های این استخرها با توجه به نوع فعالیتی که در آنها صورت می‌گیرد، تعریف می‌شود و متنوع است.
انتخاب مکان مناسب برای استخرهای عمومی
انتخاب مکان مناسب برای استخر باید با توجه به نیازهای مشخص و منحصربه‌فرد شما و جامعه‌ی هدفتان انجام شود. بنابراین، انتخاب مکان مناسب برای استخر یکی از مراحل اساسی در طراحی استخرها است و تأثیر مستقیمی بر عملکرد و استفاده‌ی بهینه از استخر خواهد داشت. در ادامه، به برخی از عوامل مهم برای انتخاب مکان مناسب برای استخر اشاره خواهیم کرد:
- شرایط آب و هوایی:
در نظر گرفتن شرایط آب و هوایی منطقه، از جمله درجه حرارت، رطوبت، باد و بارندگی، بسیار مهم است. برای استخرهای فضای باز، نیاز به آب و هوای گرم و آفتاب بیشتر است، در حالی که برای استخرهای سرپوشیده شرایط آب و هوایی متفاوتی را می‌توان در نظر گرفت.
- دسترسی و ترافیک:
انتخاب مکانی که دسترسی آسان و مناسبی به آن وجود داشته باشد، بسیار مهم است. مکان استخر باید قابلیت دسترسی به خطوط حمل و نقل عمومی و وسایل نقلیه را داشته باشد. همچنین، ترافیک و جریان افراد و وسایل نقلیه در اطراف مکان استخر باید مد نظر قرار بگیرد.
- محیط اطراف:
محیط اطراف مکان استخر نیز بسیار مهم است. باید به مواردی مانند منظره، منطقه‌ی ساحلی و فضاهای سبز احترام گذاشته شود. همچنین، طبق ضوابط شهرسازی، فاصله‌ی استخر از منابع آب طبیعی مانند رودخانه‌ها یا دریا باید در نظر گرفته شود.
- امکانات و خدمات مربوطه:
مکان استخر باید امکانات و خدمات لازم برای استفاده بهینه از استخر را فراهم کند. این موضوع شامل امکاناتی نظیر سرویس‌های بهداشتی، سالن‌های تغذیه، ورزشگاه‌ها، پارکینگ و سایر امکانات مرتبط است. همچنین، در نظر گرفتن فضاهای استراحت و تفریحات دیگر در اطراف استخر نیز برای راحتی و رضایت کاربران بسیار حائز اهمیت است.
- قوانین و مقررات محلی:
قبل از انتخاب مکان استخر، باید با قوانین و مقررات محلی مربوط به ساخت و اجرای استخرها آشنا شوید. هر منطقه ممکن است دستورالعمل‌ها و مقررات خاص خود را درباره‌ی طراحی و ساخت استخرها داشته باشد. باید از تطابق طرح استخر با این قوانین و مقررات اطمینان حاصل کرده و از همه مقتضیات قانونی پیروی کنید.
- محدودیت‌های مالی:
میزان بودجه موجود برای طراحی و ساخت استخر نیز می‌تواند تأثیر زیادی در انتخاب مکان داشته باشد. بررسی هزینه‌های مرتبط با شرایط زمین، ساخت و نگهداری استخر، و سایر عوامل مهم است. همچنین، بودجه موجود برای تأمین امکانات و خدمات مربوطه نیز باید مورد توجه قرار گیرد.
انتخاب مکان مناسب برای استخرهای ویلاها و ساختمان‌ها
قرارگیری استخر در ویلا و ساختمان‌ها می‌تواند به‌صورت متنوعی باشد و بستگی به عوامل مختلفی دارد:
نوع و ماهیت ساختمان:
در صورتی که ساختمان شما یک ویلا باشد، معمولاً استخر به‌صورت بیرونی و در فضای باز قرار می‌گیرد. استخر سرباز یا استخرهایی با سیستم پوششی ساده که در محیط باغ یا حیاط قرار دارند، می‌تواند انتخاب مناسبی باشد. اما در ساختمان‌های آپارتمانی یا با شرایط فضای محدود، استخر داخلی سرپوشیده گزینه مناسب‌تری خواهد بود.
محل قرارگیری:
عواملی مانند ابعاد زمین، طراحی محیطی (landscape) و قوانین محلی در انتخاب مکان استخر تأثیرگذار هستند. نور خورشید و سایه تاثیر مستقیمی در محل قرارگیری استخرها دارند. همچنین، تراکم ساختمان‌ها و فضای دسترسی برای ساخت و نگهداری استخر نیز در نظر گرفته می‌شود.
نیازها و سلیقه‌ی شخصی:
اولویت‌ها و نیازهای شما به عواملی مانند امنیت، حریم خصوصی و استفاده مداوم در طول سال بستگی دارد. در برخی موارد، استخرها می‌توانند در فضای داخلی ساختمان قرار گیرند تا از تغییرات آب و هوایی در فصول سرد محافظت شوند و استفاده طولانی‌تری از آنها برای شما فراهم شود.
نکاتی که باید در طراحی استخر باید رعایت کرد
با رعایت نکات زیر یک فضای مناسب برای شنا و سرگرمی خواهید داشت.
تهویه هوا:
از جمله روش‌های استفاده شده برای تهویه هوا، سیستم هواساز و استفاده از ورودی‌های هوای بیرون به استخر است.
سیستم گرمایشی:
سیستم گرمایشی استخر باید بر اساس اندازه و مساحت آن محاسبه شود. سیستم گرمایشی می‌تواند به‌صورت سیستم گرمایشی هوای محیطی، سیستم گرمایشی از طریق توزیع حرارت زیرآبی یا سیستم گرمایشی خورشیدی انجام شود. در سیستم گرمایشی هوای محیطی، هوای گرم ساختمان به وسیله کانال‌های هوای گرم به استخر منتقل می‌شود. در سیستم گرمایشی زیرآبی، لوله‌های حرارتی در زیر سطح استخر قرار داده می‌شوند تا حرارت را به آب منتقل کنند. در سیستم گرمایشی خورشیدی، از انرژی خورشید برای گرمایش آب استخر استفاده می‌شود.
سیستم تصفیه آب:
سیستم تصفیه آب به‌عنوان یکی از اجزای مهم استخرها و به‌منظور حفظ کیفیت آب و جلوگیری از رشد باکتری‌ها و قارچ‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. این سیستم‌ها شامل فیلترهای آب و مواد شیمیایی مختلف هستند.
کاشی و سرامیک:
انتخاب کاشی و سرامیک مناسب در استخرها بسیار حائز اهمیت است، زیرا باید به طور مداوم با آب در تماس باشند و نیاز به مقاومت در برابر خوردگی و لغزش داشته باشند.
نورپردازی:
نورپردازی نیز از اجزای طراحی استخر است که می‌تواند ظاهر و جذابیت آن را افزایش دهد. با نورپردازی صحیح می‌توان محیطی چشم‌نواز و دلنشین فراهم کرد. استفاده از لامپ‌های LED، سیستم‌های روشنایی زیرآب، نورپردازی در دیوارها و برخی از ملزومات دیگر می‌تواند جلوه‌ای زیبا و متفاوت به استخر ببخشد. لازم به ذکر است در استفاده از برق و نور پردازی باید به طور ویژه نکات ایمنی را رعایت کرد.
متریال دیواره‌ی استخر
متریال دیواره‌ی استخر می‌تواند تأثیر قابل توجهی در ظاهر و کیفیت استخر داشته باشد. در ادامه، به برخی از رایج‌ترین متریال‌های ساخت استخر اشاره می‌کنیم:
بتن: بتن یکی از متریال‌های پرکاربرد در ساخت دیواره‌ی استخر است. بتن می‌تواند به‌صورت مسلح یا غیرمسلح استفاده شود. درنهایت، ما یک استخر با استحکام بالا خواهیم داشت. بتن می‌تواند با روش‌های مختلفی مانند بتن‌ریزی و سیستم‌های قالب‌بندی ساخته شود.
سرامیک و کاشی: استفاده از سرامیک و کاشی برای دیواره‌ی استخر نمای زیبا و مدرنی را ایجاد می‌کند. باید ازسرامیک و کاشی‌هایی استفاده کرد که در برابر آب، حرارت و مواد شیمیایی مقاوم باشند. کاشی و سرامیک‌های استخر را می‌توان در رنگ‌ها و طرح‌های متنوع انتخاب کرد.
موزائیک: موزائیک‌ها معمولاً از قطعات کوچک ساخته شده‌اند که می‌توانند طرح‌ها و الگوهای متنوعی را ایجاد کنند. آنها ضد آب بوده و قابلیت مقاومت در برابر مواد شیمیایی و تغییرات دمایی را دارند.
استیل ضد زنگ: استیل ضد زنگ (استیل آلیاژی مانند استیل ضد زنگ 316) نیز می‌تواند برای ساخت دیواره‌ی استخر استفاده شود. این نوع متریال بسیار مقاوم در برابر آب، زنگ‌زدگی هستند.
پلیمرهای ترموپلاستیک:
پلیمرهای ترموپلاستیک مانند PVC و CPVC نیز برای ساخت دیواره‌ی استخر استفاده می‌شوند. این متریال‌ها با ویژگی‌هایی مانند مقاومت بالا در برابر آب، مواد شیمیایی و تغییرات دما، نصب آسان و قابلیت پذیرش رنگ‌های مختلف، به‌عنوان یک گزینه‌ی مناسب در ساخت دیواره‌ی استخر شناخته می‌شوند.
وینیل:
وینیل یک نوع پلاستیک آستری انعطاف‌پذیر است که بعد از مرحله بتن‌ریزی و خشک شدن بتن روی کف و دیواره‌های استخر قرار می‌دهند و به‌عنوان عایق آب، مانع از نفوذ آب به داخل زمین شوند. نسبت به سرامیک‌کاری کم هزینه‌تر و سریع‌تر نیز هستند و هم چنین می‌توان در رنگ‌ها و مدلهای مختلف از آن استفاده کرد. در ضمن برای تمیز کردن استخر زمان کمتری لازم است.
هر یک از این متریال‌ها مزایا و معایب خاص خود را دارند و بر اساس نیازها، بودجه و شرایط خاص هر پروژه، متریال مناسبی برای دیواره‌ی استخر انتخاب می‌شود. همچنین، برای تضمین کیفیت و ایمنی، مهم است که نصب و استفاده از متریال‌ها توسط تیم‌های متخصص و مجرب انجام شود.
برخی از مشکلات رایج آب استخر و راه‌حل‌های مربوط به آنها عبارت‌اند از:
استخرها ممکن است با برخی مشکلات آب روبه‌رو شوند که می‌توان با رعایت توصیه‌ها و اقدامات مناسب آنها را حل کرد.
یکی از مهمم‌ترین مشکلات استخرها، سبز شدن آب استخرها است:
سبز شدن آب استخر به دلیل رشد باکتری و جلبک‌ها است. راه‌حل‌های مربوط به مشکل سبز شدن آب استخرها:
– حفظ نسبت شیمیایی آب استخر با استفاده از میزان مناسب کلر و pH آب.
– استفاده از ضد باکتری و ضد جلبک‌ها در آب استخر.
– روزانه تمیز کردن سطح استخر به منظور کاهش رشد باکتری‌ها و جلبک‌ها.
تراکم بالای کلر آب استخرها:
استفاده بیش از حد از کلر می‌تواند به ایجاد تراکم بالای کلر در آب استخر و منجربه بوی نامطبوع شود. راه‌حل‌های مربوط به این مشکل:
– رعایت دقیق دستورات و راهنمایی‌های تامین کننده کلر برای میزان استفاده‌ی مناسب.
– استفاده از سیستم‌های تصفیه آب و کنترل کلر برای حفظ میزان مناسب کلر در آب استخر.
ایجاد رسوبات و ذرات معلق در آب استخرها:
ذرات معلق و رسوبات می‌توانند علاوه بر زشتی بصری، منجر به کاهش کیفیت آب شوند. راه‌حل‌های مربوط به آن:
– استفاده از فیلترها و سیستم‌های تصفیه آب مناسب برای حذف ذرات معلق و رسوبات.
– تمیز کردن و تعویض فیلترها به طور منظم.
– استفاده از مواد شیمیایی مخصوص برای جذب رسوبات و ذرات معلق در آب استخر.
– شست‌وشو و تمیزکاری دیواره‌ها، سطوح و تجهیزات استخر به منظور حذف رسوبات و ذرات معلق.
– کنترل منابع آلودگی محیطی نظیر ورود مواد آلی، برگ درختان، گرد و غبار و… به استخر.
– استفاده از سیستم تهویه مناسب برای جلوگیری از تجمع رطوبت و تشکیل محیط رطوبتی که باعث رشد باکتری و جلبک‌ها می‌شود.
مهم است برای حل مشکلات آب استخر، مراقبت و نگهداری منظم از استخر انجام شود. همچنین، مشاوره با تکنسین‌های متخصص در زمینه‌ی تصفیه و حفظ کیفیت آب استخر نیز توصیه می‌شود.
در نتیجه، به یاد داشته باشید که معماری استخر، یک بحث خلاقانه است و طراحی‌ها و مفاهیم جدید به طور مداوم در حال ظهور هستند. نوع استخری که برای مکان خاصی انتخاب می‌شود، بستگی به عواملی مانند هدف استفاده از استخر، فضای موجود، بودجه، آب و هوا و ترجیحات زیبایی‌شناختی دارد. مشاوره با یک معمار متخصص در طراحی استخرها می‌تواند به شما کمک کند تا انتخاب مناسب‌تری برای مکان استخر داشته باشید. معماران، در این زمینه می‌توانند با توجه به نیازها و محدودیت‌های مشخص شده، مکانی را پیشنهاد دهند که شرایط مناسبی برای طرح استخر داشته باشد و با توجه به شرایط محیطی و نیازهای شما بهترین نوع استخر را طراحی کنند.
