در طراحی داخلی کلینیک عواملی مانند راحتی بیماران، امکانات پزشکی، ایمنی و بهداشت، جذابیت، زیبایی و استفاده‌ی حداکثری از فضاها و تجهیزات، بسیار مهم هستند. ما در این مقاله، به بررسی برخی از عوامل مؤثر در طراحی داخلی کلینیک و نحوه‌ی اجرای آنها در طراحی می‌پردازیم. در ادامه نیز، نکات مهمی درباره‌ی انتخاب رنگ و متریال، بررسی نقش و الگوهای طراحی فضاهای درمانی، تاثیر روانشناسی محیطی بر طراحی داخلی کلینیک و ضوابط و استانداردهای طراحی داخلی را بیان می‌کنیم. با توجه به اینکه قرارگرفتن افراد در محیط کلینیک، به‌عنوان یک محیط درمانی، حس ناخوشایندی را برای آنها به وجود می‌آورد، طراحی داخلی کلینیک‌ها و فضاهای درمانی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار می‌شوند. از مؤلفه‌های اثرگذار و راهکارهایی جهت کاهش اضطراب و استرس در طراحی داخلی کلینیک استفاده می‌شود که در ادامه راجع‌‌به آنها به‌طور مفصل صحبت خواهیم کرد.
بررسی نیازهای بیماران ازنظر روحی و جسمی به معماران داخلی جهت می‌دهد تا تمام اصول طراحی را رعایت و با به‌کارگیری عناصری چون فرم‌های منحنی، نور طبیعی روز، رنگ‌های روشن و فضای سبز در محیط داخلی کلینیک فضایی متناسب با استانداردهای معماری و همچنین، کاربردی ایجاد کنند.
ضوابط طراحی داخلی کلینیک مرتبط با فضاهایی است که بیماران در آن‌جا تحت مراقب و درمان قرار می‌گیرند. بنابراین، رعایت و توجه به اصول طراحی داخلی کلینیک بسیار اهمیت دارد. امروزه چیدمان و نحوه‌ی طراحی داخلی کلینیک‌ها یک عامل موثر در نتایج درمانی محسوب شده و با رعایت این نکات، کلینیک‌ها می‌توانند خدمات پزشکی باکیفیت و اثربخشی را ارائه دهند.
ورودی اصلی و بخش پذیرش کلینیک باید فضای دعوت‌کننده و مطلوب داشته باشد که بیماران ، پس از ورود بتوانند به راحتی با آن ارتباط برقرار کرده و راهنمایی بگیرند.
معماری فضای داخلی در بخش‌های مختلف باید عایق صوت باشد.
دمای محیط داخلی کلینیک باید در تمام فصول سال به دمای آسایش نزدیک و دل‌پذیر باشد.
ایجاد تقسیم‌بندی فضایی مطلوب به کمک مصالح، مبلمان، رنگ و نور متفاوت.
ظاهر فضای داخلی کلینیک عاری از پیچیدگی و راهروهای طولانی باشد تا بیماران بتوانند راحت‌تر به بخش موردنظر دسترسی یابند.
رعایت حریم خصوصی برای بیماران و کارمندان کلینیک بسیار حائز اهمیت است.
استفاده از نور و رنگ مناسب در طراحی داخلی کلینیک، به آرام بودن فضا و حس آرامش بیماران کمک می‌کند.
برای بررسی بیشتر پیشنهاد می‌شود مقاله‌ی طراحی اماکن درمانی را مطالعه کنید
با وجود اینکه معمولا پلان کلینیک‌ها آزاد است، اما کارکنان کلینیک و بیماران ترجیح می‌دهند فضاهایی تفکیک‌شده با حفظ حریم خصوصی داشته باشند. پارتیشن‌ها یا دیوارهای سبک پیش‌ساخته انتخاب مناسبی برای ایجاد تقسیم‌بندی در طراحی داخلی کلینک‌ها هستند. این فضاها شامل:
فضاهای عمومی شامل پارکینگ، رمپ دسترسی ویلچر، آسانسورها و سرویس‌های بهداشتی
فضاهای خدماتی‌درمانی و داروخانه‌ها
اتاق‌های معاینه و مشاوره
بخش‌های بستری و انتظار
فضاهای اداری و پذیرش
پذیرش: یکی از ضوابط طراحی داخلی کلینیک، بخش پذیرش است. به‌عنوان مهم‌ترین بخش دسترسی و اعلانات طراحی داخلی کلینیک از آن استفاده می‌کنند. نحوه‌ی قرارگیری این بخش، طراحی میز پذیرش و موقعیت مکانی آن در محیط کلینیک باید به‌صورتی باشد که بتواند ازدحام جمعیت را کنترل و همچنین قابلیت استفاده را به تمام مراجعین بدهد.
داروخانه: طبق اصول طراحی داخلی کلینیک، داروخانه‌ها باید در طبقه همکف کلینیک طراحی شوند که دسترسی به این بخش از نقاط مختلف راحت باشد.
اتاق معاینه: اتاق معاینه باید به‌گونه‌ای طراحی شود که امکان پذیرش بیماران با نیازهای مختلف را داشته باشد. از ویژگی‌های اصلی آن می‌توان به مواردی همچون فضای کافی برای حرکت بیماران با مشکلات حرکتی، تجهیزات پزشکی استاندارد و فضای مناسب برای پذیرش بیمارانی که نیاز به همراه دارند، اشاره کرد. در طراحی داخلی کلینیک‌ها معمولا اتاق معاینه در کنار اتاق پزشک قرار می‌گیرد که با یک در به یکدیگر متصل هستند.
اتاق مشاوره : ضرورت طراحی اتاق مشاوره بستگی به کاربری و نوع فعالیت کلینیک درمانی دارد. اتاق‌های مشاوره معمولا فضایی‌است برای ارائه آموزش‌های لازم درباره‌ی تغذیه، کودکان، مشاوره‌های روانشناسی و غیره. اتاق مشاوره باید فضای کافی برای قرارگیری تجهیزات موردنیاز را داشته باشد. این بخش در نزدیکی اتاق معاینه و به‌صورت کاملا مجزا از آن طراحی می‌شود.
فضای بستری: مساحتی که به بخش بستری اختصاص پیدا می‌کند بستگی به نوع کلینیک و متراژ کلی فضای آن دارد. ممکن است ارتباط فضاهای بستری و اتاق‌های معاینه به شکل پیوسته طراحی شود. نحوه‌ی ارتباط این بخش با دیگر بخش‌ها نیز بسیار اهمیت دارد.
عناصر اصلی در طراحی محوطه کلینیک‌های درمانی، ورودی‌ها و دسترسی‌ها، معابر و ایجاد فضای سبز در اطراف کلینیک هستند. اهمیت طراحی محوطه‌ی کلینیک کمتر از طراحی داخلی کلینیک نیست و نکات بسیاری دارد که ما در ادامه آنها را توضیح خواهیم داد.
ورودی‌هایی که طراحی هر کدام به‌طور مجزا به محوطه کلینیک انجام می‌پذیرد، شامل ورودی اورژانس، ورودی اصلی و ورودی پارکینگ می‌شوند. برای مثال، ورودی به بخش اورژانس کلینیک باید طوری انتخاب شود که دسترسی آن از معابر اصلی سایت تامین شده و از خیابان‌های پرتردد و کم‌عرض دور باشد.
جهت طراحی محوطه و ایجاد فضای‌سبز نیز روش‌های گوناگونی وجود دارد که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم: فضای سبز در حیاط باز یا فضاهای سرپوشیده، فضای‌سبز به شکل حیاط مرکزی و فضای سبز روی بام ساختمان یا بر روی دیوار آن.
معمولا محوطه‌های فضاهای درمانی را طبق اصول محوطهسازی طراحی می‌کنند که شامل فضای سبز، کافی‌شاپ، فضاهایی برای تعامل و انتظار است. همچنین با توجه به وسعت کلینیک، مساحت محوطه نیز می‌تواند متغیر باشد. پیشنهاد می‌شود که برای آشنایی بیشتر با اصول و ضوابط محوطهسازی در کلینیک‌ها و مراکزدرمانی، مقاله‌ی طراحی طراحی داخلی اماکن درمانی را در سایت اینجیر مطالعه کنید.
کلینیک‌های درمانی از جمله فضاهایی است که علاوه‌بر سلامت جسمی مراجعه‌کنندگان در حال روحی و روانی آنها نیز تأثیرگذار است. طراحی اصولی، درنظر گرفتن نیازهای بیماران و همراهان آنها باعث حفظ آرامش، کاهش اضطراب و استرس می‌شود و در نهایت تاثیر بسزایی در روند درمان می‌گذارد. برای رسیدن به این اهداف در راستای طراحی داخلی کلینیک، ما در این مقاله راهکارهایی را ارائه داده‌ایم که باعث ایجاد فضایی مطلوب در فرآیند درمان برای بیماران، همراهان آنها و کارمندان کلینیک می‌شود.
همچنین، در طراحی داخلی یک کلینیک بیش از اینکه به جنبه‌های زیبایی‌شناسی توجه شود باید جنبه‌های عملکردی و اصولی با استانداردهای معماری را در نظر گرفت. بنابراین، در مرحله اول نکات عملکردی ، سپس موارد دیگری مثل معیارهای زیبایی‌شناسی و ایجاد جذابیت بصری در فضا اجرا می‌شود. برای مثال، مسیرهای حرکت برای مراجعین باید هدفمند و مشخص طراحی شود، به‌طوری که باعث ایجاد سردرگمی برای پیدا کردن بخش موردنظرشان نشود. از طراحی راهروهای طولانی پرهیز و تقسیم فضاها در یک هندسه منظم صورت گیرد. رنگ‌بندی بخش‌های مختلف به‌صورت تفکیک شده و همراه با علائم مسیریابی باشد که عموم مردم بتوانند به راحتی فضاها را تشخیص دهند و برایشان کسل‌کننده نباشد وگاهی اوقات با کدگذاری کاربری‌های متفاوت در مسیر می‌توانند به آسانی مقصد خود را پیدا کنند. به‌عنوان مثال مسیری که به بخش آزمایشگاه منتهی می‌شود را با خط آبی روی زمین مشخص کرد. کلینیک‌ها با توجه به نوع تخصصی که آن فضا دربرمی‌گیرد طراحی و اجرای منحصربه‌فرد خود را توسط طراحان داخلی دارند. در ادامه‌ی مقاله به برخی از این موارد می‌پردازیم.
نور مناسب:
نور بر تمام جوانب زندگی روزمره زندگی انسان‌ها تاثیر می‌گذارد و در طراحی داخلی کلینیک‌ها نیز به طور متناسب و موثر اعمال شود، به بهبود سلامت عمومی بیماران و روند درمان آنها کمک می‌کند. در طراحی کلینیک‌های درمانی توجه به الزامات طراحی مناسب نقش مهمی دارد و یکی از این الزامات هم استفاده صحیح از نور است. در سالن‌های انتظار بیماران، بخش‌های عمومی و خصوصی، نورپردازی اصولی با استفاده از تجهیزات کارآمد بسیار اهمیت دارد. نوری که در طراحی داخلی کلینیک استفاده می‌شود باید ملایم و یکنواخت باشد، چشم را خیره نکند، برای پزشکان و مراجعین آزاردهنده نباشد و در فضای کار پرسنل به‌گونه‌ای اعمال شود که بتوانند بدون هیچ مشکلی به کار خود بپردازند. همچنین، فرم پنجره‌ها، کنترل تابش نور، تعیین مقدار مشخصی از نور روز و میزان درجه حرارت حاصل از تابش نور، عوامل مهمی در ایجاد یک محیط شفابخش در رابطه با نور هستند. این نکته را هم باید در نظر گرفت که بهره‌گیری از نور طبیعی جهت کاهش استرس و درمان افسردگی موثر است.
فضای سبز و استفاده از گیاهان در کلینیک:
دلیل استفاده از گیاهان در فضای داخلی کلینیک، تاثیرات مثبت آن بر سلامت و روحیه‌ی افراد است. آوردن فضای بیرون به داخل، تلفیق عناصری از دنیای طبیعی در طراحی داخلی کلینیک، بهره‌گیری بیشتر از نور طبیعی در فضا باعث القای حس آرامش بیشتر به بیماران می‌شود. به‌کاربردن دیوارهای شیشه‌ای در طراحی داخلی کلینیک به بهبود روحیه بیماران کمک کرده و نیاز به نور مصنوعی را کاهش می‌دهد. نور طبیعی روز و گیاهان به‌عنوان ماده ضدعفونی‌کننده طبیعی در فضا استفاده می‌شوند و به از بین بردن باکتری‌های موجود در گرد‌وغبار هوا کمک می‌کنند. همچنین، با افزایش گیاهان سطح اکسیژن نیز در محیط افزایش می‌یابد.
رنگ:
رنگ و نور در طراحی داخلی کلینیک‌های درمانی به‌منظور تاثیراتی که در روحیه و سلامت روانی مراجعین می‌گذارند، بسیار حائز اهمیت هستند. علاوه‌بر آن، ترکیب متناسب از رنگ و نور تاثیراتی بر جسم بیماران نیز می‌گذارد و می‌تواند باعث ایجاد راحتی یا ناراحتی، تحرک یا سکون شود. انتخاب رنگ در محیط‌های درمانی نباید براساس یک ایده باشد، بلکه نیازمند نظر متخصصان و مطالعات روانشناختی برای به‌کار بردن رنگ متناسب با محیط است. رنگ‌های تیره باعث ایجاد اضطراب و تشدید افسردگی می‌شود که باید از به کار بردن آن در طراحی داخلی کلینیک خودداری کرد، اما ترکیب رنگ‌های گرم در محیط انرژ‌ی‌بخش و نشاط‌آور هستند. همچنین، استفاده از رنگ‌های روشن می‌تواند محیط را آرام و تسکین‌دهنده کند. استفاده از رنگ سفید برای غالب لوازم کاربردی در مطب که نمادی از طراوت و شفافیت است احساس امنیت را در بیماران ایجاد می‌کند و رنگ آبی یا فیروزه‌ای اگر به‌عنوان رنگ اصلی در محیط به‌کار رود فضایی آرام را ایجاد می‌کند زیرا استفاده از رنگ آبی موجب کاهش فشارخون و استرس می‌شود. استفاده از رنگ‌های ملایم دیگر ازجمله رنگ زرد، بنفش، سبز و صورتی اگر با رنگ وسایل به‌کارگرفته‌شده در طراحی داخلی مطب هماهنگی داشته باشد احساس آرامش و انرژی مثبت را در بیماران ایجاد می‌کند. در مطب هایی که بیماران آنها کودکان هستند استفاده از رنگ های شاد و یک چیدمان متنوع می‌تواند احساس خوبی را در کودکان به وجود آورد و حس ترس را در آنها از بین ببرد و از استرس و نگرانی آنها کم کند. براساس مطالعات انجام‌شده، رنگ‌های سبز، نارنجی، بژ و بنفش بیشترین کاربرد را در کلینیک‌های درمانی دارند.
در انتخاب مبلمان مناسب برای طراحی داخلی کلینیک به چند نکته باید توجه کرد، از جمله دوام مبلمان، زیبایی بصری و راحتی بیماران در طول انتظار. مبلمان با ابعاد کوچک‌تر و باکیفیت، انتخاب مناسبی برای فضای انتظار کلینیک‌ها هستند، چیدمان مبلمان نیز عامل مهمی است که بر تعاملات اجتماعی و حرکت افراد در فضا تاثیرگذار است. باید طوری چیده شود که فاصله مناسب و کنترل شده‌ای را برای گفتگو‌ی بدون آسیب و مزاحمت به افراد بدهد. علاوه بر این مبلمان در طراحی داخلی کلینیک باید به‌صورتی باشند که قابلیت تغییر چیدمان در فضا را نیز داشته‌باشند.
همچنین، مبلمانی که برای بخش استراحت پرسنل استفاده می‌شود بسیار مهم است، زیرا باید به کمک تخت و صندلی‌های راحت این بخش از مدت زمان کوتاه استراحت خود استفاده‌ی مفید و موثر جهت ادامه‌ی کار در کلینیک را داشته‌باشند. به دلیل محیط آلوده‌ی کلینیک‌ها، مبلمان به‌طور منظم ضدعفونی و شست‌وشو می‌شوند، بنابراین جنس مبلمان به‌کار گرفته شده در تمام بخش‌های کلینیک اهمیت دارد.
در طراحی داخلی کلینیک، نحوه‌ی جداسازی فضاهای مختلف که شامل بخش‌هایی برای معاینه‌ی بیماران، فضاهایی برای استراحت کارمندان و پزشکان، محل فعالیت پرستاران و انتظار بیماران است، بسیار اهمیت دارد. از صفحات جداکننده‌ی مختلف، پارتیشن‌های عایق صوت و قفسه‌ها به‌عنوان مبلمان جهت جداسازی این فضاها که به حریم خصوصی نیاز دارند استفاده می‌شود، زیرا ایجاد حریم برای کارمندان و پزشکان در راستای افزایش بهره‌وری کاری آنها و برای بیماران باعث کاهش استرس، اضطراب و احساس آرامش آنها می‌شود.
درشرایطی که بیماران به همراه خانواده‌هایشان وارد کلینیک می‌شوند به فضایی آرام با چیدمان مبلمان به سبک نشیمن خانوادگی، در راحتی و آرامش آنها کمک می‌کند. انتخاب نور و رنگ مناسب و اصول آکوستیک بودن در طراحی داخلی کلینک اهمیت ویژه‌ای جهت ایجاد فضایی جذاب و پذیرا دارد که بتواند فشار و استرس ناشی از شرایط آنها را کاهش دهد. در این فضا، بیماران و همراهان آنها باید در حالت آرام و راحت قرار بگیرند تا بتوانند منتظر نوبت خود باشند. اولین نکته در مورد فضای انتظار، رعایت فاصله‌ی اجتماعی است. باید اطمینان حاصل شود که صندلی‌ها به فاصله‌ی کافی از هم قرار داده شده‌اند تا بیماران و همراه‌ها بتوانند با احترام به دیگران، منتظر نوبت خود باشند. همچنین، فضای انتظار باید با لوازم دکوراسیون مناسب تزئین شود. این مورد شامل نورپردازی مناسب، تزئینات دیواری و صندلی‌های راحت است. هدف از این کار، ایجاد یک فضای مطلوب برای بیماران است که باعث کاهش استرس آنها می‌شود. در فضای انتظار، باید امکانات مختلفی برای مراجعین فراهم باشد که این امکانات شامل دسترسی به آب و نوشیدنی، تلویزیون و رادیو، وای فای و مجلات است. این امکانات باعث کاهش خستگی و بی‌حوصلگی بیماران و همراهان می‌شود. توجه به نظافت فضای انتظار نیز بسیار مهم است، شامل تمیز کردن صندلی‌ها، میزها و زمین است. باید از رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی مربوط به ضدعفونی کردن فضای انتظار اطمینان حاصل شود. در نهایت، به یاد داشته باشید که فضای انتظار یک فضای مهم در روند درمان بیماران است که باید در طراحی آن دقت کرد.
امنیت و نکات ایمنی در طراحی داخلی کلینیک درمانی بسیار حائز اهمیت است، زیرا بیماران در این فضا برای درمان و بهبود شرایط خود حضور دارند. در این بخش از مقاله، به برخی نکات ایمنی و امنیت در طراحی داخلی کلینیک پرداخته خواهد شد.
رعایت فاصله اجتماعی: باید اطمینان حاصل شود که فضای درمانی به گونه‌ای طراحی شده است که بیماران و همراهانشان با احترام به دیگران، منتظر نوبت خود باشند. باید فضای کافی برای هر بیمار و همراهش فراهم شود تا بتوانند به راحتی حرکت کنند و همچنین فاصله اجتماعی را رعایت کنند.
استفاده از متریال و مصالح مناسب: برای جلوگیری از خطراتی مانند زمین خوردن بیماران باید از متریال مناسبی برای کف‌سازی استفاده شود تا امنیت و ایمنی بیماران حفظ شود. متریال استفاده‌شده باید به گونه‌ای باشد که از لحاظ بهداشتی و سلامتی بیماران و پرسنل درمانی مناسب باشد، خواص ضدعفونی و ضدباکتریال داشته‌باشد تا مانع شیوع بیماری‌ها شود. مصالح و متریال به‌کار رفته در این فضا باید قابل شست‌وشو باشد تا به راحتی قابل تمیز شدن باشد، انتخاب متریال مناسب به بهبود بهداشت و سلامت بیماران و پرسنل درمانی کمک می‌کند.
مدیریت صحیح زباله: باید به مدیریت صحیح زباله در فضای درمانی توجه شود. قرارگیری سطل‌های زباله در نقاط مناسب به صورت منظم و به‌طوری که مانع رفت‌آمد مراجعین و بیماران نشود.
طراحی مناسب مسیرها: باید مسیرهای مناسب در فضای درمانی طراحی شوند تا بیماران و همراهانشان به راحتی به مقصد خود برسند. همچنین، باید از پله‌های مناسب و آسان برای حرکت استفاده شود تا بیماران با مشکلات حرکتی نیز به راحتی بتوانند از امکانات استفاده کنند. بنابراین، به‌کارگیری صحیح نکات ایمنی و امنیت در طراحی داخلی کلینیک، باعث ایجاد فضایی راحت و مطلوب برای بیماران و همراهان آنها می‌شود و به رضایت مراجعین و افزایش اعتماد آنها به سیستم درمانی کلینیک کمک می‌کند.
جنگیدن با بیماری و تحمل درد ناشی از آن سخت است، سخت‌تر از آن این است که در هنگام بیماری در فضایی نامناسب و غیراستاندارد هم قرار گرفت، همین کوتاهی کافی است تا بیمار تمام حس اعتماد خود را به آن مرکز درمانی و روند درمانش از دست بدهد! امیدواریم که طراحی کلینیک‌ها و اماکن درمانی به افراد متخصص سپرده شود.
در نتیجه با خواندن این مقاله درمی‌یابیم که طراحی اصولی و معمارانه‌ی یک کلینیک درمانی، نقش بسزایی در بهبود روند درمان بیماران، حال روحی و روانی آنها و همچنین، حفظ آرامش و کاهش اضطراب بیماران دارد. همچنین، اهمیت استفاده‌ی درست از تلفیق نور و رنگ در طراحی را درمی‌یابیم که می‌تواند عاملی برای تقویت سلامتی باشد یا باعث ایجاد افسردگی و خواب‌آلودگی شود. آگاهی از تاثیرات نور بر محیط به معماران داخلی کمک می‌کند تا با طراحی خوب نور و زاویه‌های استاندارد موجب تسریع سلامتی بیماران، افزایش آرامش درونی و افزایش شادابی آنها می‌شود. سوال‌های خود را از ما بپرسید.
