سبک معماری مدرن یک سبک پرطرفدار بوده که در اولین نگاه بهراحتی قابل شناسایی است اما هنگامی که بخواهیم از آن سخن به میان بیاوریم، مسائل، کمی از آنچه دیده میشود پیچیدهتر میشوند. شاید به همین خاطر، بهتر باشد که این سبک پیشرو و توسعهیافته را با نمونههای آن بازگو کنیم. این نمونههای نمای مسکونی مدرن را بررسی کنیم و الگوهایشان را بسط و شرح دهیم تا بتوانیم از آنها سبک پراستفاده مدرن را بازشناسیم و از آن در ساختمانهای خود بهره ببریم. پیش از اشاره به نمونههای نما مدرن، ما نکاتی پیرامون ساختمانسازی و اصول ساخت ساختمان بیان میکنیم.
چرا طراحی نما در ساختمان مسکونی مهم است؟
در نگاه اول، کلیترین پاسخی که به ذهن میآید آن است که نمای ساختمان مسکونی، نوعی مقاومت در برابر شرایط خارجی و طبیعی مانند آبوهوا ایجاد میکند که این مقاومت برای افزایش عمر مفید یک ساختمان مسکونی، ضروری و مهم است. به همین دلیل اصول مهندسی معماری به کمک حال سازه مسکونی میآیند تا با بررسی، تحلیل و محاسبات، این ضرورت مهم را برقرار سازند.
از طرف دیگر، کارکرد زیباییشناسی و فرهنگی نما، دوشادوش کارکرد مهندسی آن مطرح میشود. نمای ساختمان مسکونی، نه بهصورت اجباری، خود، محله خود، اقلیم خود و در مواردی حدود فرهنگی صاحبان خود را معرفی میکند و این مسئله بهنظر ارزش این را دارد که اگر درحال ساخت یا بازسازی ساختمان مسکونی مدرن خود هستیم، وقت و هزینه آن را طوری صرف کنیم که تمام نقشهای بالقوه نمای ساختمانمان را بالفعل، اجرایی و آزاد کنیم.
حال که بیان این دو کارکرد را برایتان گفتیم میتوانیم از مثالی برای بیان سادهتر این دو اصل کمک بگیریم: تصور کنید نسبت میان نمای ساختمان شما، چه نمای داخلی باشد و چه نمای خارجی، با خود ساختمان مانند نسبت تن است به لباسی که آن را میپوشاند. در حقیقت لباس علاوهبر این که صرفا نقش محافظتی داشته باشد، نقشهای فرهنگی و زیباییشناسی خاص و مهمی را نیز ایفا میکند.
برای مطالعه بیشتر و تخصصیتر میتوانید مقالهی «ساخت و ساز ساختمان چیست؟» را مطالعه کنید.
اصول طراحی نمای مسکونی مدرن
همانگونه که گفتیم ذکر نمونه شاید بهترین راه برای بررسی اصول طراحی نمای مدرن باشد. چراکه چشمان ما، به کمک ابزارهای ارتباطی نو و جهان به هم پیوسته و تکنولوژیک امروزی، با دیدن المانها و سبکهای مختلف آموخته شده و میتواند براحتی این اصول را ردیابی کند.
نمای مسکونی مدرن با تزئین در تضاد است؟
اولین و اساسیترین اصل طراحی نمای مسکونی مدرن، تلفیق زیبایی و کارایی در حد اعلای خود است. به این معنی که شما هیچگاه یک عنصر تماما زینتی در نمای مدرن نمیبینید. این مسئله گاهی به عنوان حذف عناصر زینتی در نظر گرفته میشود که با واقعیت طراحی مدرن کمی فاصله دارد. پس در جواب سوالی که مطرح شد باید گفت در طراحی نمای مسکونی مدرن، نیت حذف زینت در نما نیست. بلکه آن است که اولا، عناصر اضافی حذف میشوند و ثانیا، آنچه از عناصر نمای ساختمان میماند (طبیعی است که هرکدام در ساختار نما نقشی اساسی دارند) بهصورت زیبا ساخته و قرار داده شوند. این همان است که باعنوان تلفیق زیبایی و کارایی مطرح کردیم، که به زبان سادهتر، سبک طراحی نمای مسکونی مدرن، در عین حفظ عقلانیت در کارایی بخشهای سازه، زیبا هم هست.
مقالهی مرتبط: طراحی نمای مدرن چیست؟
جایگاه سادگی در نمای مسکونی مدرن
یک اصل جدی که از پی اصل پیشین در طراحی نمای مسکونی مدرن به دست میآید اصل سادگی است. شما به وضوح، تاکید بر اشکال سادهای مانند مکعب و گاهی مثلث را در این سبک طراحی میبینید. خطوط سادهای مانند خط راست عمودی یا افقی یا منحنیهای سرتاسری با پیچیدگی کم را میتوانید بهراحتی در این شیوه از طراحی دنبال کنید. در این طراحی، خلاقیت هیچگاه به معنای استفاده از اشکال پیچیده غیرقابل تشخیص نبوده و نیست. عمده خلاقیت از ترکیب خلاقانه اشکال کامل و ساده حاصل میشود و شاید بتوان این خلاقیت را یکی از بارزترین نمودهای نمای سازه گپ، که ساخته سال ۱۴۰۱ است، دانست. در این ساختمان تاکید بر خطوط عمودی و افقی در استفاده از مکعبهای روی هم قرارگرفته است. کارکرد مناسب فضای سبز نیز برای ساکنان محترم دانسته شده و به شیوهای نوین از طراحی مدرن برای این مهم استفاده شده است.
نمای مسکونی مدرن و تاکید بر مصالح
یکی دیگر از اصول طراحی نمای مسکونی مدرن استفاده از متریال و مصالح نو و پیشرفته است. چرا که به مرور زمان و با پیشرفت صنعت، مصالحی توسعه داده میشوند که مزایای مختلفی دارند و در عین حال معایب پیشین خود و مصالح دیگر را در خود برطرف کردهاند. این اصل یکی از مهمترین علل پرطرفدار بودن سبک طراحی نمای مسکونی مدرن است. خوب است در اینجا به مصالحی که نقششان را بررسی کردهایم سری بزنیم و چند نمونه اساسی آن را ذکر کنیم.
نمای آجری
آجر بهواسطهی حضور پررنگی که در تاریخ معماری در ایران دارد بسیار در برقراری ارتباط با افراد و ایجاد حس نوستالژیک در آنها موفق است اما این تنها مزیت آجر نیست. بهیاد دارید که درباره اهمیت مهندسی در طراحی نمای مسکونی مدرن سخن گفتیم؟ آجرها مصالحی هستند که در مدت طولانیای رنگ خود را حفظ میکنند و همچنین بهواسطهی داشتن تخلخل در ساختار خود، ضریب انتقال حرارت پایینی دارند که همین موضوع باعث میشود در اقلیمهایی که تغییر دما در آنها زیاد است به عنوان یک عایق حرارتی ظاهر شوند.
اگر به استفاده از آجر در طراحی نما علاقهمند هستید، خوب است که مقالهی مزایای استفاده از آجر در طراحی نما سایت اینجیر را مطالعه کنید تا بیشتر با این متریال کاربردی و گرم آشنا شوید.
نمای سنگی یا سرامیکی
سنگها و سرامیکها در سبک نمای مسکونی مدرن با مزیتهایی مانند استحکام بالا و عدم تغییر در رنگ و شکل به مرور زمان، جایگاه خوبی دارند. آنها در شکل و رنگ تنوع خوبی دارند و در ایران نیز معادن زیادی برای تامین آنها وجود دارد. جالب است بدانید که سنگها و سرامیکها از آجرها که پیشتر به آنها پرداختیم، تمیزتر میمانند و تمیزکردنشان نیز مانند نماهای آجری چالشی نیست. به همین دلیل از آنها در نمای داخلی مدرن، بهمراتب بیشتر از آجر استفاده میکنند.
نمای شیشهای
شیشه جایگاهی خاص در نمای مسکونی مدرن دارد به دو دلیل: یک؛ نور نقش مهمی در داخل خانه دارد و ساختاری که اجازه استفاده از نور در طراحی داخلی را به طراحان سبک مدرن میدهد شیشه است. دوم؛ شیشه از آن مصالحی است که به لحاظ امکانات ساختاری توسعه یافته و از نظر شکلدهی نیز دست طراحان و معماران را نیز باز میگذارد. استفاده از شیشه در نمای ساختمان نیاز به بررسی تخصصی توسط معماران و متخصصان این حوزه دارد که با ضوابط معماری آشنایی کامل داشته باشند.
نمای فلزی
اگر فلز را یکی از همراهان اصلی طراحان نمای مسکونی مدرن بدانیم اغراق نکردهایم. فلزات نیز بواسطه شیوهی اجرایی مدرن خود در طراحی و اجرا، کمکحال تیمهای طراحی نما است.
تمام آنچه در طراحی مدرن بسیار ضروری است تاکید بر خود مصالح در نما است. یعنی طریقه استفاده از این مصالح در نمای مدرن، طوری تعیین میشود که خود مصالح بتوانند زیبایی خالص خود را همهنگام با کارایی خود بروز دهند. نمونه بارز این شیوه استفاده از مصالح در نما را در طراحی نمای خانهی دو طبقه در رودهن مشاهده کنید. تاریخ انجام این پروژه به سال ۱۴۰۰ باز میگردد که چالش اساسی طراحان حفظ هویت ساختمان بود. اشاره به تاریخچه حضور سه نسلی خانواده ساکن در آن و ارتباط آنها با محلهشان در شیوه ارتباط نمای مسکونی مدرن طراحیشده برای آنان و خانههای اطراف، به خوبی از خلال مصالح نمای خانهشان قابل رویت است.
شیوه استفاده از رنگ در نمای مسکونی مدرن
خیلی معروف است که رنگها در این سبک نماسازی خنثی هستند. یک دلیل عمده و درست درباره این جمله وجود دارد و آن اصل کمینگی در طراحی مدرن است. هر رنگ مجموعه احساسات مختلفی را در انسان زنده میکند و ترکیبات رنگی مختلف، میتوانند پیچیدگیهای مختلفی را بهوجود آورند اما طراحی مدرن، با تاکید بر کمینگی و تمرکز بر ثبات در طراحی، بهطور معمول از رنگهای زیاد و پررنگ استفاده نمیکند مگر آنکه آن رنگ در طرح نما، جایگاه خود را یافته باشد.
از مثالهایی که میشود گفت رنگ جایگاه خود را یافته، میتوان به مواقعی اشاره کرد که مصالح، رنگ خاصی دارند. مثال دیگر جایگاه فضای سبز در نمای مسکونی است که رنگ سبز را به رخ میکشد. البته پافشاری کردن بر این نکته خالی از لطف نیست که در سازههای مدرن استفاده از این رنگها یا مصالح با در نظر داشتن تعادلی خاص صورت میگیرد که هیچگاه این رنگها یا مصالح چشم ساکنان و مردم را نمیزند. از جمله سازههایی که این تعادل را در میان رنگهای خنثی و تیره برقرار کرده میتوان به طراحی نمای مسکونی مدرن سازه فاروس اشاره کرد. نورها و رنگهایی که در ساخت این نما استفاده شده در عین سادگی، فضایی شاعرانه را نیز در جزیره فاروس بهوجود آورده است.
فضای داخلی سازهای با نمای مسکونی مدرن
تا این قسمت مقاله با آنکه تاکید بر طراحی نمای خارجی سازههای مسکونی بود اما اصولی مطرح شد که به کلی در طراحی مدرن جایگاه دارند و تفاوتی ندارد که این اصول در طراحی نمای خارجی یک خانه مسکونی استفاده شوند یا در طراحی یا بازسازی نمای داخلی یک خانه مورد استفاده قرار بگیرند. با این حال، طراحی داخلی خانه به لحاظ فرم و ساختار و همچنین مهندسی و مصالح مورد استفاده، تفاوتهایی اساسی دارد که در ادامه مورد بحث قرار خواهند گرفت. اگر بخواهیم با یک مقایسه ساده این موضوع را به بحث بگذاریم باید اذعان کنیم که درون یک خانه مسکونی، فضاها و اتاقهای متعددی وجود دارند که از نظر کارکردی با یکدیگر تفاوتهای چشمگیری دارند. این حجم تفاوت در میان فضاهای خارجی مختلف یک ساختمان مسکونی وجود ندارد. از آنجایی که نمای مدرن نیز بر کارکرد تاکید ویژهای دارد، میتوان این مسئله را حدس زد که نمای مسکونی مدرن در فضاهای داخلی چالشهای متفاوتی از آنچه تا به اینجا به آن اشاره شد، دارد.
شناسایی فضا، گام نخست در نمای مسکونی مدرن
یکی از علل اینکه در طراحی نمای مسکونی مدرن، اینچنین همهچیز بینظیر و درست به نظر میرسند همین موضوع است که در سبک مدرن، همهچیز به واضحترین صورت و دقیقا سر جایی که باید، خود را به ما مینمایانند. پرهیز از شلوغی، به عنوان اصول اساسی، همواره در نما احساس میشود و دقیقا همهی بخشها سر جایشان هستند زیراکه کارکردها به دقت در این شیوه شناسایی میشوند و مهندسی به کمک طراحی آمده و بهترین پیشنهادها برای روند طراحی شکل میگیرد.
پس بهعنوان نقطهی شروع به بحث نمای داخلی مدرن به سراغ شناسایی چند نمونه از فضاهای اساسی داخل خانه میرویم و ردپای اصول طراحی مدرن را در این محلها دنبال میکنیم.
- تاثیر طراحی نمای مدرن در فضاهای داخلی واحد مسکونی:
ما وقتی با نمای مدرن مواجه میشویم انتظار داریم که فضای داخلی نیز پیرو این سبک باشد. بهعبارتی ما یک طرح یکپارچه را شاهد باشیم. ما در ادامه بخشی از این تاثیرگذاری را بیان میکنیم:
1. آشپزخانه
اسباب و وسایل متنوعی با سطوح اهمیت و استفاده متنوع وجود دارد که میبایست یکپارچگی آنها با یکدیگر حفظ شود. این شاید یکی از عمدهترین چالشهای طراحی در این بخش باشد چراکه میبایست تمام این نیازهای اساسی و نیازهای دیگر ساکنان با توجه به امکانات موجود در فضا سنجیده شود و بهصورتی یکدست طراحی، ساخته و اجرا شود. همچنین آشپزخانه بهخاطر آنکه یکی از فضاهای پراستفاده و پررفتوآمد خانه است نیاز دارد تا المانهای نوری و نورپردازی با دقت بیشتری در این مکان صورت بگیرد و رنگها طوری انتخاب و اجرا شوند که در نورپردازی محیط خدشهای وارد نکنند.
2.نشیمن
نشیمن از آن فضاهایی است که ساکنان در آن به استراحتی کوتاه همراه با تفریحات مختصری مانند تماشای تلویزیون یا دورهمی کوتاه میپردازند. این فضا معمولا با یک پنجره به نمایی از شهر یا محله اطراف متصل میشود و این طبیعی است که نور خورشید در طول روز نور داخل خانه در شب، توسط طراحان مورد تحلیل واقع میشود تا نیازهای اساسی ساکنان محترم دانسته و حل شود.
3. اتاقها
اینگونه فضاها در نمای مسکونی مدرن از اهمیت ویژهای برخوردارند از آن جهت که معمولا محلهایی هستند که مدیریت فضای بیشتری وابسته به کارایی ساکنان نیاز دارند و باید درنظر داشت که گاهی ساکنان، در فضای یک اتاق به کار و حرفهی خود نیز میپردازند. همین موضوع بررسی ویژه و دقیق نیازها را در امر طراحی میطلبد.
4. سرویس بهداشتی
سرویسهای بهداشتی بهواسطه رطوبت بالا نیاز به مصالح مستحکمتری دارد و همچنین تهویه و تمیزی نیز باید در این فضاها قابل رویت و بررسی باشند. کمینگی و استفاده از مصالح مدرن و همچنین استفاده صحیح از رنگ و نور میتواند به خوبی تمامی این نیازها را برای ساکنان پوشش دهد.
تمامی این بخشهایی که ذکرش رفت نمونهای از حضور سبک طراحی نمای مسکونی مدرن در فضای داخلی خانه هستند. اما اگر بخواهیم از تمامی این سبک مثالی بیاوریم میتوانیم به بازسازی نمای داخلی خانهای در بوکان اشاره کنیم که تمامی آنچه گفته شد شاید بخش کوچکی از آن پروژه بزرگ را برای شما توضیح داده باشد. این پروژه در سال ۱۴۰۱ در تهران تکمیل شده است.
بهترین نماهای مسکونی مدرن
در این بخش از مقاله به نمونههای عالی طراحی و اجرای نمای مسکونی مدرن میپردازیم و سعی میکنیم نکتههای درخشان هر نما و سازه را مورد تحلیل قرار دهیم. این مثالها حدودی از نماسازی مدرن را برای ما شفاف خواهند کرد و میتوانند در مسیر ایدهپردازی و طراحی الگویی درخشان برای ما باشند.
ساختمان شماره یک
این ساختمان در محلات، در سال ۲۰۱۰ ساخته شده. نکته درخشان و مهم این بنا که آن را در بین تمام طراحیهای مدرن برجسته میکند استفاده از سنگهای حاصل از ضایعات صنعت سنگبری است. به گفته سازندگان این اثر، یعنی تیم Collective Terrain، صنعت سنگبری ضایعات بسیار زیادی دارد که بهخاطر اندازه یکسان این ضایعات از نظر قطر، آنها توانستهاند از این ضایعات برای ساخت تمام نما استفاده کنند. ترکیب خلاقانه اشکال ساده مثلثی و مکعبی نیز بخوبی در ساختار نما خود را نشان میدهند. ساختمان شماره یک، در مکانی ساخته شده که سنگبری و سنگتراشی، صنعتی مشهور و بسیار مطرح است و اینگونه توانسته ارتباط خود را با مکانی که در آن ساخته شده حفظ کند. این ساختمان ترکیبی زیبا از سختی سنگهای نیمهتراشخورده و ظرافت معماری را به رخ میکشد.
آپارتمان صبا
یک آپارتمان هشت طبقه که سرتاسر نمای آن را تعاملی طبیعی-مهندسی پوشانده، نمایی متشکل از سی و شش بالکن و پنجره مربعی شکل که به گفته طراحان به فعالیتهای متنوع ممکن در یک ساختمان مسکونی اشاره دارد، فعالیتهایی در سطوح خصوصی و نیمهخصوصی. رنگهای روشن نمای سنگی، کرکرههای چوبی موجدار و گیاهانی که طراوت طراحی نما را تشدید میکنند، فضایی شاد را در چهارچوبی مهندسی نشان میدهد. این آپارتمان که بهنوعی، نمونه کاملی از عملکردگرایی نمای مسکونی مدرن را معرفی میکند با شعار «فرم حتما از عملکرد پیروی میکند»، در منطقه ۴ شهر تهران، به سرانجام رسیده است.
خانه شریفیها
این خانه که یکی از بهترین نمونههای نمای مسکونی مدرن را نشان میدهد توسط، علیرضا تغابنی طراحی و اجرا شده. میتوانید دو ارتباط پویای معماری سازه و محیط طبیعی و همچنین معماری و محیط شهری را در آن مشاهده کنید. اتاقهای موجود در قسمت نمای ساختمان بصورت غلافهایی چرخان طراحی شدهاند تا بتوان آنها بهمنظور کنترل دما و نور در فصل گرما یا سرما، باز کرد یا بست که این همان ارتباط معماری سازه با طبیعت است. و اگر بخواهیم ارتباط معماری و محیط شهری را توضیح بدهیم به امکان تعویض حالت نما، بین درونگرایی یا برونگرایی، با بازکردن و بستن غلافها میتوان اشاره کرد. در حالت بسته، این ساختمان شما را با یک طراحی کمینه چوبی از غلافها روبرو میکند و در حالت باز، ساختمان، با بالکنها و پنجرههای بزرگ، خود را بهعنوان یک مشاهدهگر فعال میشناساند.
آیا طراحی مینیمال نمای خانه همان طراحی نمای مسکونی مدرن است؟
خوب است برای پاسخگفتن به این سوال نگاهی به سیر توسعه هر سبک معماری و نماسازی بیاندازیم. نمای مدرن سبکی از طراحی و پاسخگویی به نیازها است که بعد از سبک آرتدکو(Art déco) در معماری جان گرفت. در سبک آرتدکو عناصر بهشدت حضور تزئینی داشتند. البته که عقلگرایی و کارکردگرایی در طراحی آن روزگار اهمیت زیادی داشت اما بهواسطه مخارج زیاد آنگونه از معماری، به خصوص در دوران پس از جنگجهانی دوم، معماران سبکی را ایجاد کردند که کارکردگرایی را به نهایت خود میرساند و کمینگی را به عنوان یکی از اصول خود میشناخت.
پس از گسترده شدن و توسعه یافتن سبک مدرن یکی از نحلههای آن اصل کمینهگرایی را در میان تمام اصول معماری مدرن به حد اعلای خود رساند که ما آن را به عنوان سبک مینیمال در نمای مسکونی مدرن میشناسیم. در این سبک زیبایی با مینیمال بودن و کمینه بودن تعریف میشود که لزوما این موضوع در سبک مدرن وجود ندارد. در واقع معماری مدرن بازهای را شامل میشود که معماری مینیمال را در خود جای میدهد و همواره حدی از مینیمال بودن و کمینگی را درخود دارد اما دقیقا برابر معماری مینیمال نیست.
جمعبندی
نما یکی از عناصر مهم با کارکردی تثبیت شده در طراحی سازه مسکونی بهشمار میآید. همچنین معماری مدرن با توجه به اصول مشخصی که دارد نیازمند آن است نمای مسکونی مدرن را به عنوان یک پاسخ به طرفداران این سبک معماری ارائه کند که امروزه در سازههای زیادی از این شیوه و این عنصر استفاده میشود. افزونبر تمامی اینها باید این نکته را مدنظر قرار داد که نمای داخلی و خارجی خانه با اصولی مانند سادگی، کمینگی، تاکید بر اشکال و خطوط ساده و تاکید بر مصالح به شیوه مدرن طراحی میشوند.